Pytańnie «adkul pajšli słavianie?» stahodździami zastavałasia adnoj z najvialikšych zahadak jeŭrapiejskaj historyi. Maštabnaje mižnarodnaje daśledavańnie DNK staražytnych ludziej upieršyniu z vysokaj dakładnaściu pakazvaje na hieahrafičnuju kałysku słavianstva — rehijon, jaki siońnia achoplivaje poŭdzień Biełarusi i poŭnač Ukrainy.
Hałoŭnaj prablemaj u vyvučeńni rańnich słavian zaŭsiody była adsutnaść piśmovych krynic i šyrokaje raspaŭsiudžańnie abradu kremacyi, jaki nie pakidaŭ antrapołaham šancaŭ na vyvučeńnie kaściej.
Mižnarodnaja daśledčaja hrupa navukoŭcaŭ z Hiermanii, Aŭstryi, Polščy, Čechii i Charvatyi pad kiraŭnictvam kansorcyŭma HistoGenes abyšła hetyja pieraškody, źviarnuŭšysia da najnoŭšych technałohij analizu staražytnaj DNK. Vyniki daśledavańnia apublikavany ŭ časopisie Nature — adnym z samych aŭtarytetnych navukovych časopisaŭ u śviecie.
Daśledčyki sabrali i praanalizavali hienietyčnyja dadzienyja 555 staražytnych ludziej z terytoryj sučasnaj Hiermanii, Polščy, Charvatyi, Rasii i inšych krain.
Klučavy mietad zaklučaŭsia ŭ paraŭnańni hienomaŭ ludziej, jakija žyli na hetych ziemlach da tak zvanaj «słavianskaj epochi» (da VI stahodździa n.e.), z hienomami tych, chto žyŭ užo ŭ časy raspaŭsiudu słavianskaj kultury. Heta dazvoliła ŭbačyć, ci adbyłasia hienietyčnaja źmiena nasielnictva.
Analiz pakazaŭ, što prykładna ŭ VI—VIII stahodździach adbyłasia kardynalnaja źmiena hienafondu Centralnaj i Uschodniaj Jeŭropy.
Daśledčyki vyjavili, što ŭ ludziej słavianskaha pieryjadu (paśla 600 hoda n.e.) źjaviŭsia novy hienietyčny kampanient, jakoha raniej u Centralnaj Jeŭropie i na Bałkanach amal nie było. Hety kampanient vielmi padobny da DNK sučasnych biełarusaŭ, litoŭcaŭ i łatyšoŭ.
Hetaja «paŭnočna-ŭschodniaja» hienietyčnaja spadčyna stała daminujučaj. Naprykład, na paŭnočna-zachodnich Bałkany (Charvatyja) zamiena skłała prykładna 82%, va Uschodniaj Hiermanii prykładna 83%, u Polščy i paŭnočna-zachodniaj Ukrainie — kala 93%, u dalinie Vołhi i Aki (Rasija) zamiena była mienšaj, ale ŭsio roŭna značnaj — kala 65%.
Cikava, što da prychodu słavian va Uschodniaj Hiermanii pobač žyli ludzi, čyje prodki pachodzili jak z poŭnačy Jeŭropy (padobnyja da staražytnych hiermancaŭ), tak i z poŭdnia (z terytoryj Rymskaj impieryi, jak sučasnaja Italija). Heta śviedčyć pra aktyŭnyja kantakty i pieramiaščeńni navat za miežami impieryi.
Adnak paśla VI stahodździa hetaja hienietyčnaja raznastajnaść źnikła. Na jaje miesca pryjšoŭ novy, davoli adnastajny hienietyčny profil, vielmi padobny da DNK sučasnych palakaŭ, biełarusaŭ i inšych uschodnich słavian.
Pierasialalisia cełymi siemjami
Važny momant: pierasialalisia nie tolki mužčyny-voiny, ale i žančyny. Analiz pakazaŭ, što hienietyčny ŭkład mužčyn i žančyn byŭ prykładna roŭnym. Heta značyć, što mihravali cełymi siemjami i supolnaściami.
Daśledavańnie taksama raskryła sacyjalnuju strukturu rańnich słavian. Jany žyli vialikimi siemjami, dzie hałoŭnuju rolu adyhryvała linija baćki. Mužčyny, jak praviła, zastavalisia žyć tam, dzie naradzilisia, a žančyny pierachodzili ŭ siemji svaich mužoŭ. Pra heta śviedčyć toje, što na mohilnikach mužčyny čaściej pachavanyja pobač sa svaimi kreŭnymi svajakami, čym žančyny.
Spadčyna mihracyi ŭ sučasnych narodach
Daśledavańnie taksama pakazvaje, jak hetaja staražytnaja spadčyna zachavałasia da našych dzion. Uschodniejeŭrapiejskaja spadčyna źjaŭlajecca daminujučym hienietyčnym kampanientam va ŭsich sučasnych słavianamoŭnych narodaŭ. Najbolšaja kancentracyja hetaj spadčyny siońnia nazirajecca va Ukrainie, Biełarusi i Polščy, adkul jaje dola pastupova źmianšajecca na poŭdzień i ŭschod.
Asabliva cikavaja karcina nazirajecca va Uschodniaj Hiermanii, dzie pobač žyvuć dva narody. Niamieckamoŭnaje nasielnictva Saksonii maje kala 40% «słavianskaj spadčyny». Słavianamoŭnyja łužyckija sierby majuć kala 88% «słavianskaj spadčyny», što paraŭnalna z sučasnymi palakami.
Dzie ž znachodzicca praradzima słavian?
Hienietyčna prodki słavian najbolš blizkija da papulacyj bałtyjskaha rehijona epochi bronzavaha vieku. Adnak, u adroźnieńnie ad «čystych» bałtaŭ, u słavian značna bolš spadčyny ad rańnich jeŭrapiejskich ziemlarobaŭ (EEF).
Heta aznačaje, što słavianski hienafond — heta vynik staražytnaha źmiešvańnia: prykładna 70% spadčyny, źviazanaj z bałtami bronzavaha vieku, prykładna 30% spadčyny, uzbahačanaj hienami EEF. Heta histaryčnaje źmiešvańnie adbyłosia prykładna kala 1000 hoda da n.e., što supadaje ŭ časie ź pieryjadam raspadu bałta-słavianskaj moŭnaj jednaści.
Kampjutarnaja madel MOBEST vyznačyła najbolš imaviernaje miesca, dzie adbyłosia hetaje źmiešvańnie i dzie žyła ŭžo sfarmavanaja protasłavianskaja papulacyja na pačatak našaj ery. Heta rehijon, jaki achoplivaje poŭdzień Biełarusi i poŭnač Ukrainy.
Adkul prodki słavian z Uschodniaj Hiermanii
Akramia hetaha daśledčyki vyznačyli, dzie mahła znachodzicca «praradzima» 20 asob z rańniesiaredniaviečnaha pachavańnia Niderviunš (Uschodniaja Hiermanija, VII—IX st. n.e.), jaki nazyvajuć klučavym pomnikam «słavianskaha pieryjadu» va Uschodniaj Hiermanii. Pry dapamozie MOBEST jany pasprabavali «admatać čas» prykładna da 50 hoda n.e.
U daśledavańni źmieščana karta, jakuju my dla lepšaj vizualizacyi sumiaścili ź fizičnaj kartaj, na jakuju naniesieny miežy sučasnych dziaržaŭ.
Vynik pakazaŭ dźvie asnoŭnyja zony vysokaj imaviernaści (paznačanyja na karcie ličbaj 2):
Paŭnočnaja zona: achoplivaje rehijon Pskoŭskaj i Naŭharodskaj abłaściej Rasii. Heta krynica asnoŭnaha, «bałtyjskaha» hienietyčnaha kampanienta prodkaŭ słavian ź Niderviunša.
Paŭdniovaja zona: značna bolšaja, achoplivaje istotnuju častku Biełarusi, uschod Litvy, poŭnač Čarnihaŭščyny (Ukraina), a taksama Branščynu i Smalenščynu (Rasija).
Pry hetym z najbolšaj imaviernaściu (kontur «5») madel vyznačyła «epicentr» hetaj praradzimy (uschod Mahiloŭščyny i Branščyna).
Analiz pakazaŭ, što ŭnikalny hienietyčny profil ludziej słavianskaha pieryjadu (SP) ź Niderviunša sfarmavaŭsia zadoŭha da ich žyćcia. Źmiešvańnie ich prodkaŭ adbyłosia prykładna 972 h. da n.e.± 250.
Na karcie taksama paznačany kirunki mihracyi staražytnych słavian na terytoryi sučasnaj Hiermanii, Polščy, Čechii, Vienhryi i Bałkan, Rasii.
Na pytańnie, što stała šturškom toj chvali mihracyi ź Biełarusi i Ukrainy, peŭnaha adkazu navukoŭcy pakul nie majuć.
Kamientary