Мова4444

Мова наша. Збаёдаць, збяёдаць

Вы чулі такое слова — «збяёдаць»? Слова гэтае пачуеш цяпер даволі рэдка. А ўсё таму, што яно ў сваёй экспрэсіўнасці не мае дакладнага расейскага адпаведніка. Яно значыць: змарнаваць, знішчыць, згубіць, страціць — толькі з выразным адценнем шкадавання, асуджэння, можа, нават крыху злосці.

Раней мова СМІ намагалася ўнікаць экспрэсіўнай размоўнай лексікі. І адпаведна, калі жывая беларуская мова занікла, а засталася толькі пісьмовая мова газет і тэлебачання, загінулі і ўсе жывыя, экспрэсіўныя словы і звароты.

Але як той казаў — варона з куста, а пяць на куст. Згадзіцеся, што людзі не могуць жыць без жывых, экспрэсіўных, трапных зваротаў. Людзям трэба выражаць эмоцыі: злаваць, цешыцца, жартаваць, плакаць, наракаць. Замест сакавітых, багатых на значэнне слоў нашай мовы, прыходзяць іншыя словы, пачутыя намі ў фільмах і серыялах — спрэс расейскамоўных. Нядаўна, напрыклад, пачаў распаўсюджвацца выраз «зліць нешта» у значэнні змарнаваць, з тым самым адценнем шкадавання і асуджэння — блізкім да значэння «збяёдаць». Ці не ў такім кантэксце якраз «збяёдаць» выкарыстоўваюць беларускія аўтары?

Не наладзілі нічога яго сапіенсы, а тое прыўкраснае, што ён ім пакінуў, збаёдалі без рэшты. (Васіль Быкаў, «Мурашкі»)

Гэнага кавальца сын, Ясь, збаёдаў штуцары. (Алесь Наварыч, «Літоўскі воўк»)

Іхнюю сталярню камуністы збяёдалі, а хату разабралі і распрадалі на дровы. (Адам Глобус, «Койданава») 

А як бы Вы сказалі «чайнік» у значэнні «недасведчаны», «аматар»? Лацінізм «аматар» мае падобнае да «чайніка» значэнне, але не мае гутарковага, экспрэсіўнага адцення, якое нам тут трэба. Можа, ўжо лепей казаць «навічок»? Так кажуць людзі:

Шмат загадак ледзь не кожнага дня выстаўляе вайна, і хоць даўно ўжо не навічок я на ёй, але ўсё ж часцяком ніяк не магу зразумець загадкава-супярэчлівую сутнасць многіх яе незвычайных з’яў. (Васіль Быкаў «Трэцяя ракета»)

Мова кожнага чалавека — непаўторная, але яна ўпісвае яго ў нейкі гістарычны кантэкст. Дбайма ж пра тое, каб наша мова была яркая на ўсіх узроўнях, а асабліва на ўзроўнях інтымных, узроўнях нашых глыбокіх эмоцый і пачуццяў, якіх на пісьме і ў газетах не выразіш.

Каментары44

Цяпер чытаюць

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе1

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе

Усе навіны →
Усе навіны

Беларуска абурылася коштам лісічак у 55 рублёў за кілаграм3

Сярэдні заробак «бруднымі» складае 911 даляраў4

Адначасова дзве аварыі пад Мінскам, пацярпелі некалькі чалавек. Людзі кажуць пра зачараваны ўчастак трасы

«Пакуль не чуў, каб беларусаў дэпартавалі». Амерыканскі адвакат пра міграцыйную палітыку ЗША пры Трампе2

Купалаўскі тэатр прапаноўвае новую паслугу: цяпер там можна пабрацца шлюбам13

Крутога айцішніка, які вярнуўся з Грузіі, асудзілі па чатырох палітычных артыкулах10

У Амурскай вобласці Расіі разбіўся самалёт з 49 чалавекамі на борце

Два малыя браты атрымалі моцныя апёкі пры распальванні лазні

Ходзіць легенда, што Озі Осбарн адкусіў галаву жывому кажану. А што ж адбылося насамрэч?2

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе1

Пад Мінскам адбыўся магутны выбух на газавым трубаправодзе

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць