«Я не збіраўся сядаць у турму». Былы ратавальнік правёў 4,5 гады ў калоніі праз дзве кінутыя бутэлькі і жменю пяску
Андрэю Хвескаўцу 27 гадоў, ён былы ратавальнік з Пінска. У жніўні 2020 года ён кінуў у бок міліцыі дзве бутэлькі і жменю пяску. За гэтыя дзеянні атрымаў пяць гадоў калоніі паводле артыкула аб масавых беспарадках. 11 верасня 2025 года Андрэй стаў адным з 52 чалавек, якіх нечакана вызвалілі і адвезлі ў Літву. У інтэрв'ю «Люстэрку» ён расказаў пра «цыркавое прадстаўленне» на судзе, сотню сілавікоў-пацярпелых, мізэрны заробак у калоніі і першыя дні на волі.
«Не прыдумаў нічога больш разумнага, як накіравацца ў цэнтр горада»
Першыя дні на волі Андрэй апісвае як нязвыклыя. Пяць гадоў у зняволенні даюць пра сябе знаць.
«Складана адаптавацца, сацыялізавацца. Вельмі нязвыклае пачуццё свабоды, — расказвае ён. — Напэўна, больш за ўсё парадавала само пачуццё таго, што гэта ўсё скончылася. Што мне не трэба ўставаць а шостай раніцы, бегчы на нейкія праверкі, строіцца, ісці на прамзону працаваць».
9 жніўня 2020 года Андрэй не планаваў удзельнічаць ні ў якіх акцыях. Але калі знік інтэрнэт, а даведацца пра вынікі выбараў вельмі хацелася, ён прыняў спантаннае рашэнне.
«Я не прыдумаў нічога больш разумнага, як накіравацца ў цэнтр горада да гарвыканкама. Прыйшоўшы на месца, убачыў, што там акрамя мяне таксама ёсць людзі. Стаіць ачапленне з супрацоўнікаў АУС і звычайныя мірныя грамадзяне», — успамінае Андрэй.
На той момант малады чалавек каля паўгода працаваў ратавальнікам у мясцовым МНС — ездзіў на тушэнне пажараў і пошукі людзей. Накіроўваючыся ў цэнтр Пінска, ён думаў, што яго дапамога можа камусьці спатрэбіцца. Аднак усё склалася інакш.
Пінск быў адзіным горадам у краіне, дзе 9 жніўня абураныя вынікамі прэзідэнцкіх выбараў людзі не проста выйшлі на вуліцы — а пайшлі на гарвыканкам. Міліцыя выйшла з імі на перамовы, ад натоўпу выдзелілі парламенцёраў… Але ўсё скончылася дрэнна. Кадры супрацьстаяння ў палескім горадзе абляцелі ўсе буйныя беларускія тэлеграм-каналы і СМІ. На запісах відаць, як людзі з палкамі бягуць на шчыты сілавікоў, кідаюць у іх камяні, бутэлькі, тратуарную плітку, сметніцы і нават кветкі з клумбы. Мясцовыя гэта тлумачылі ў тым ліку і тым, што «міліцыя іх падманула, а пінчукі — народ крыўдлівы».
«Я думаю, што людзі ні ў якім разе не сталі б біць міліцыю першымі, калі б яна не пачала хапаць людзей і саджаць іх у аўтазакі. Толькі калі яны гэта зрабілі, людзі, натуральна, адказалі ім», — мяркуе Андрэй.
«Я не збіраўся сядаць у турму»
У нейкі момант Андрэй кінуў у бок ачаплення тры прадметы — дзве бутэлькі і жменю пяску. Ці трапілі яны ў каго — невядома. Але менавіта гэтыя дзеянні леглі ў аснову абвінавачвання супраць яго.
Затрымалі мужчыну не адразу. У жніўні ён убачыў у інтэрнэце відэа з сабой, якое пазней стала адным з доказаў. А ў кастрычніку да яго дадому прыехалі аператыўнікі, адвезлі ў Следчы камітэт і выставілі абвінавачванне.
Пасля трох сутак у ІЧУ яго вызвалілі пад падпіску аб нявыездзе. Яшчэ пяць месяцаў ён заставаўся на волі, але 24 сакавіка 2021 года яго зноў забралі — гэтым разам надоўга. Андрэю паставілі ў віну ўдзел у масавых беспарадках «у складзе групы асоб па папярэдняй змове» (ч. 2 арт. 293 КК). Хоць мужчына настойваў: ён дзейнічаў самастойна.
«Я быў адзін, ні з кім не дамаўляўся загадзя, пра што неаднаразова заяўляў і падчас следства, і на судзе. Я сам прыйшоў у цэнтр горада, не ведаючы папярэдне пра якую— небудзь планаваную акцыю», — тлумачыў экс-ратавальнік.
Пацярпелымі па справе выступілі каля 150 супрацоўнікаў РАУС з Пінска і суседніх гарадоў — усе, каго сцягнулі ў горад у тую ноч. Яны давалі паказанні па відэасувязі. Траўмы ў сілавікоў былі рознага кшталту — у асноўным адціснутыя пальцы на нагах, якія яны атрымалі, калі пачалі адступаць пад напорам людзей. Быў і супрацоўнік, якому цагліна трапіла ў твар.
Адвакатка прапаноўвала Андрэю прызнаць віну ў надзеі на больш мяккі прысуд.
«Натуральна, я адмовіўся. Мяне гэта не задавальняла. Я не збіраўся сядаць у турму. Верыў да апошняга і спадзяваўся, што суд усё ж такі апраўдае, — прызнаецца суразмоўца. — Таму што калі разабрацца, то мае дзеянні можна разглядаць як адміністрацыйнае правапарушэнне — дробнае хуліганства. Але чамусьці суддзя вырашыла кваліфікаваць іх як масавыя беспарадкі. Яна не чула ні паказанняў, якія я даваў падчас следства, ні таго, што казаў падчас суда».
6 ліпеня 2021 года суд Маскоўскага раёна Брэста асудзіў Андрэя да пяці гадоў пазбаўлення волі ва ўмовах узмоцненага рэжыму. Разам з ім прысуды па гэтай справе пачулі яшчэ дзевяць чалавек, яны атрымалі ад 4 да 5,5 гадоў калоніі.
Па словах Андрэя, з ліку пацярпелых сілавікоў каля 80 чалавек выставілі пазоўныя патрабаванні на агульную суму ў 191 тысячу рублёў. Яшчэ каля 40 тысяч рублёў пазней запатрабавала ў асуджаных страхавая кампанія, якая выплаціла кампенсацыі пацярпелым міліцыянерам. Адказнасць па гэтых выплатах была салідарнай — гэта значыць, сумы падзялілі пароўну паміж усімі асуджанымі па справе.
«Усё ж такі здаровы сэнс узяў верх над сумленнем»
Таксама па прысудзе суда Андрэя пазбавілі спецыяльнага звання малодшага сяржанта ўнутранай службы. Да таго моманту мужчына ўжо не працаваў у МНС — яшчэ ў кастрычніку 2020 года звольніўся «па пагадненні бакоў».
«Мне падабалася праца ў МНС, я заўсёды адчуваў у сабе ўнутраную патрэбу дапамагаць людзям, — кажа ён. — [Да крымінальнай справы] калегі паставіліся па-рознаму. Хтосьці з салідарнасцю, хтосьці асудзіў. Колькі людзей, столькі і меркаванняў», — расказвае малады чалавек.
Пакаранне Андрэй адбываў у калоніі № 1, што ў Наваполацку. Яму давялося працаваць падсобным рабочым на дрэваапрацоўчым прадпрыемстве.
«Нам, «палітычным», нельга [было] працаваць на нейкіх адказных пасадах. Гэта значыць самы мінімум, — расказвае ён. — Што-небудзь прынесці, падаць, завезці, загрузіць, разгрузіць. Фізічна праца патрабуе моцнай нагрузкі».
Ён кажа, што па паперах за гэтую сваю працу ён атрымліваў тры-чатыры рублі ў месяц. Увесь заробак ён пералічваў на пагашэнне пазоўнай запазычанасці перад «пацярпелымі» сілавікамі.
«Проста смешна ад гэтага ўсяго. Пачынаючы ад гэтага цыркавога прадстаўлення ў судзе і да гэтых мізэрных заробкаў», — адзначае суразмоўца.
На судзе Андрэй прызнаў віну часткова. Зрабіць гэта цалкам яму прапаноўвалі ўжо ў калоніі, каб атрымаць магчымасць вызваліцца раней. У 2022 годзе зняволены падпісаў дакумент аб прызнанні віны, а ў 2024 годзе — прашэнне аб памілаванні.
«Я разумеў, што марнаваць час дарма, седзячы ў турме, седзячы на шыі ў маці, — гэта не самы лепшы расклад, — тлумачыць ён сваё рашэнне. — І мне трэба любым спосабам магчымым вызваліцца. Ну вядома, гэта такая здзелка з сумленнем. Але ўсё ж такі здаровы сэнс узяў верх над сумленнем».
«Планаваў з чыстым сумленнем з'ехаць»
Праўда, імгненнага эфекту гэта не прынесла. Андрэй вызваліўся толькі 11 верасня 2025 года. Ён стаў адным з групы 52 зняволеных, якіх прымусова прывезлі на мяжу з Літвой. На той момант экс-палітвязень правёў за кратамі ўжо амаль 4,5 года. Да канца тэрміну яму заставалася каля трох месяцаў.
«Калі б у мяне пыталіся, гатовы я цяпер напісаць памілаванне ці не — я б ужо, натуральна, не пісаў. Таму што тры месяцы — гэта занадта малы тэрмін, дасядзеў бы да канца. Вядома, я ў любым выпадку рады, што апынуўся на волі, — разважае ён. — Раней [тэрміну], у іншай краіне — але нічога страшнага. У кожным разе я не планаваў надоўга заставацца ў сябе ў родным горадзе. Планаваў прыехаць туды папрацаваць да моманту поўнага пагашэння пазову. І пасля гэтага з чыстым сумленнем з'ехаць».
Як і іншыя людзі з гэтай групы, ён не атрымаў даведку аб вызваленні.
«Я нават не ведаю, як менавіта я вольны. Можа, наогул лічуся як ўцёк з турмы? Няма ніякіх дакументаў, якія пацвярджаюць маё вызваленне, — адзначае суразмоўца і дадае, што ўспаміны пра калонію ўжо сціраюцца з памяці. — Вы не паверыце, я толькі вызваліўся, прайшло два-тры дні — і я ўжо нічога не магу ўспомніць пра калонію. Усе тыя эмоцыі, якія я атрымліваю тут, выціснулі ўсё, што было на працягу апошніх пяці гадоў».
Цяпер Андрэй думае пра будучыню. Прызнаецца, што планаў шмат, а вось як іх ажыццявіць — пакуль незразумела.
На момант размовы ён знаходзіцца ў Літве. Галоўная праблема — моўны бар'ер.
«Мне банальна не хапае ведання мовы. Я не ведаю літоўскую наогул, ніводнага слова пакуль не вывучыў. Калі я буду планаваць застацца ў Літве, мне трэба вучыць яе, натуральна», — разважае ён.
Прафесію таксама прыйдзецца выбіраць нанова. У Беларусі Андрэй адвучыўся ў ліцэі на будаўніка, але не працаваў па гэтай спецыяльнасці. Да зняволення ён працаваў прадаўцом мабільных тэлефонаў, потым — ратавальнікам у МНС.
«Напэўна, прыйдзецца нечаму навучыцца», — лічыць Андрэй.
Аглядаючыся ў мінулае, суразмоўца кажа, што не адчувае шкадаванняў, што апынуўся ў цэнтры Пінска ў тую ноч.
«Ні ў якім разе. Не шкадую і ніколі не буду пра гэта шкадаваць. Калі б мне яшчэ раз выпала магчымасць не застацца ўбаку, я б не застаўся, — цвёрда заяўляе ён, а з абвінавачваннямі, па якіх яго асудзілі, ён усё гэтак жа не згодны: — Мне здаецца, я не магу з гэтым пагадзіцца і ніколі не змагу».
Павел Мажэйка: Нашая місія — зрабіць Беларусь нармальнаю краінаю
Кучук: Я два разы плакаў у камеры наўзрыд, каб зняць псіхалагічную напругу
Былы палітвязень Генадзь Фядыніч расказаў, чаму адмовіўся за кратамі ад аперацыі
«Тэрарыстка» Дзербыш, якая атрымала 20 гадоў: Следчы прапаноўваў абылгаць Аўтуховіча ў абмен на лягчэйшае пакаранне
«Нас там не лічаць за людзей». Былы палітвязень Павел Нікіценка расказаў пра амаль адбытае зняволенне і нечаканае вызваленне
«Калі былыя сілавікі трапляюць за краты, яны ўспамінаюць правы чалавека»: Максім Вінярскі пра сваё зняволенне і салідарнасць беларусаў
Ціханоўскі патлумачыў, чаму ён так паводзіў сябе ў Нью-Ёрку124
Каментары
Ну і канечне вярнуць грошы, якія з іх спагналі на штрафы, з улікам інфляцыі. Грошы вылічыць з заробкаў, пенсій і маёмасці тых суддзяў, пракурораў, мянтоў, якія датычныя да яго пасадкі.