Šancy biełaruskija davoli sprečnyja, ścipłyja, piša na svaim błohu Siarhiej Astraviec.
Biełaruskaja litaratura nia maje šancaŭ. Heta maja pryvatnaja dumka. Ja kažu: litaratura, chacia vyłučajuć paasobnych aŭtaraŭ, ale jak pra mahčymyja budučyja dyvidendy, havorać pra prestyž usioj litaratury, navat movy, što ŭ našym vypadku asabliva balesny momant.
Litaratura našaja maje abmiežavanaje koła čytačoŭ u siabie doma. Što kazać pra śviet tady? Ničoha. Jana nie prysutničaje ŭ śviecie. Irlandzkija piśmieńniki stanavilisia viadomymi praz anhielskuju movu. Bekiet, jaki atrymaŭ Nobela, pisaŭ jašče taksama pa-francusku. Bykava pierakładali raniej praz rasiejskuju.
Niama šancaŭ, kali sama dziaržava pryhniataje movu. A spadziavacca, što niechta čužy paškaduje jaje, knopku pad azadak padkładzie… Chacia litaratary małych ( u našym vypadku — što datyčyć užytku) movaŭ taksama majuć šancy na Nobela. Uziać Kadare. Ale ž tam cełaja kraina, chaj nievialikaja, joju karystajecca. Chacia tut niepasrednaj zaležnaści, jasna, niama.
Rasiejcy badaj značna bolš šancaŭ majuć, tam praces adbyvajecca litaraturny, vydaviecki bum praciahvajecca. A što ŭ nas? Tolki pačatki. I štości ja nia čuŭ, kab rasiejcy pra Nobela spračalisia: atrymajuć ci nie? Časam niechta tolki nahadaje, što pałova nobeleŭskich laŭreataŭ — nieviadomyja pa sutnaści asoby. I heta praŭda: tyja, chto realna čytaje knihi, pra ich nia čuli, knižki ichnija daŭno nie vydajucca. Absalutna vidavočna: u čarzie pa Nobela suśvietna viadomyja piśmieńniki, ale dajuć apošnim časam časta paprostu kamuści inšamu. (Chiba što ŭ hetym naš kvoły šancik).
Što da tvoraŭ, za jakija nia soramna vyłučać, to krytykam tradycyjna zdajecca, što jany viedajuć lepš za inšych jak i što pisać, što im viadomyja recepty, ale receptaŭ nie isnuje, heta nie musaka ci krupnik. Na maju dumku, najlepšaja tema — biada biełaruskaja, choć niekatorym zdajecca, što jana čysta miestačkovaja, niecikavaja pa-za miežami našaj krainy dažynak. Naadvarot, jana biezumoŭna moža być cikavaj usiamu śvietu. Kali heta zrabić mocna. Łacinaamerykanskija ramany pra heta śviedčać chacia b. Pahatoŭ biada hetaja šmat u čym unikalnaja, u peŭnym sensie ekzotyka. Tolki pra svoj bol možna skazać praŭdziva, mocna. Knihu Alachnoviča na kolki moŭ pierakłali tady?
Prosta treba rabić niejmaviernyja vysiłki. Pierakładać siabie ŭ raman, pałovu siabie treba addać spačatku, usiaho siabie navat, kali atrymajecca, kali patrapiš. Patrebny humus, krytyčnaja masa, salany rastvor mocnaj kancentracyi, vielmi, pažadana, mocnaj, pierasyčany. Patrebna novaja biełaruskaja litaratura, ceły maciaryk, archipelah, prynamsi. Patrebna prysutnaść našaj litaraturnaj kuchni za miažoj. Ale bulbianych navat u Biełarusi nia stała. Niepryjemna, ale fakt. Dyj, zrešty, nikoli jany nie byli raspaŭsiudžanyja.
U Cierciela prahučaŭ novy akcent: «razradka ŭ cełym toj napružanaści» ŭ adnosinach z Polščaj i Bałtyjaj21
Kamientary