«Ja liču, što Skaryna naŭmysna namalavaŭ tak svoj palec». Lekar-reŭmatołah nazvaŭ chvarobu, jakaja mahła być u Francyska Skaryny
Adzin ź viadučych biełaruskich vučonych u halinie kliničnaj miedycyny, lekar-reŭmatołah, prafiesar Mikałaj Saroka vykazaŭ cikavuju hipotezu, na što moh chvareć naš pieršadrukar Francysk Skaryna. Dla hetaha doktar uvažliva vyvučyŭ aŭtapartret Skaryny z hraviury, nadrukavanaj u knizie 1517 hoda, piša «Kamsamolskaja praŭda».
Doktar raźviŭ svaju teoryju ŭ brašury «Na što chvareŭ Skaryna. Sproba dyjahnazu praz 500 hadoŭ», a vusna pierakazaŭ jaje ŭ lekcyi, raźmieščanaj na jutub-kanale «Kniha Biełarusi».
Mikałaj Saroka nahadaŭ, što Skaryna byŭ doktaram miedycyny.
«I kožny raz, uzirajučysia ŭ hetuju hraviuru, u hety partret, uźnikali niekatoryja dumki», — kaža prafiesar.
Jon pahladzieŭ na aŭtapartret z punktu hledžańnia lekara.
«Ja źviarnuŭ uvahu na pravuju nahu, na palec, jaki tyrčyć. Nu navošta jon pakinuŭ hety palec? Heta ž nie fatahrafija, što pstryknuŭ i ničoha nie źmieniš. Jon moh spakojna zakryć svaju nahu.
I ŭźnikła ideja, a ci nie śpiecyjalna jon pakinuŭ hety vialiki palec stupni, tamu što jość chvaroba, jakaja nazyvajecca padahra. I voś hety palec — faktyčna simvał hetaj chvaroby, tamu što ŭ 70% ludziej chvaroba pačynajecca z zapaleńnia mienavita hetaha sustava ŭ vialikim palcy stupni».
Chvaroba hienijaŭ
Mikałaj Saroka nie spyniŭsia tolki na vonkavym vyhladzie pieršadrukara. Jon adznačyŭ i spadarožnyja faktary, jakija paćviardžajuć jaho hipotezu.
Tak, prafiesar padkreśliŭ, što chvoryja na padahru ŭ bolšaści svajoj razumnyja ludzi. Jon pryvioŭ danyja, što siarod hienijalnych abo blizkich da hienijalnaści ludziej chvorych na padahru — 15—25%. Siarod hienijaŭ-tytanaŭ ich amal 50%.
Pakul pavyšanuju razumovuju aktyŭnaść padahrykaŭ tłumačać tym, što mačavaja kisłata strukturna vielmi padobnaja da kafieinu i teabraminu — viadomych stymulataraŭ razumovaj aktyŭnaści.
Sapraŭdy, śpis hienijaŭ-padahrykaŭ uražvaje: Bietchovien, Kałumb, Leanarda da Vinčy, Alaksandr Makiedonski, Ńjutan, Čerčyl i h. d. U hety hanarovy śpis možna dadać i Francyska Skarynu.
«Padahryki — heta zvyčajna ludzi, jakija nie buduć lažać na kanapie i čakać, pakul piensiju padvysiać abo zarobak dadaduć, — z uśmieškaj zaŭvažaje Mikałaj Saroka. — Heta aktyŭnyja, dziejnyja ludzi, jakija imknucca sami ŭsiaho damahčysia ŭ žyćci».
Jašče adzin miedycynski fakt: u arhaniźmie zvyčajnaha čałavieka źmiaščajecca 1 h mačavoj kisłaty, a ŭ hienija jaje nie mienš za 20—30 h. Ale heta tolki adno z tłumačeńniaŭ niezvyčajnaści takich ludziej, mahčyma, jość niešta jašče, što robić ich hienijami.
«Ja liču, što Skaryna naŭmysna namalavaŭ tak svoj palec»
I voś aŭtapartret Skaryny ź vialikim palcam na stupni pravaj nahi.
«Ja liču, što Skaryna naŭmysna namalavaŭ tak svoj palec», — kaža prafiesar Saroka.
Lekar źviarnuŭ uvahu, što nohi ŭ Skaryny stajać na padstaŭkach. Jon pakazaŭ niekalki karcin, dzie mastaki na roznych karcinach malavali padahrykaŭ mienavita tak: ich nohi stajać na padstaŭcy i jany čym-niebudź prykrytyja abo abhornutyja.
Čałaviek, jaki pakutuje ad hetaj chvaroby, pieryjadyčna adčuvaje prystupy strašnych bolaŭ u nahach i dniom, i nočču.
«Nohi pryŭzdymali, kab vianoznaja kroŭ mienš zastojvałasia, tady bol pamianšajecca», — praciahvaje prafiesar.
Jon źviarnuŭ uvahu, što kali mastaki malavali piscoŭ, to ich nohi taksama mahli być na padstaŭkach.
«Ale kali pahladzieć, to padstaŭki nie takija vysokija. I ŭ piscoŭ nohi apuščanyja ŭniz. Hetyja padstaŭki byli dla zručnaści. Jany nie takija, jak u Skaryny, — paraŭnoŭvaje doktar. — Ja ŭžo nie budu źviartać uvahu na toje, što i levaja jaho naha ŭ niezvyčajnaj pozie i pravaj ruki nie vidać… Heta chaj pakul zastajecca biez kamientaroŭ, tamu što možna fantaziravać i fantaziravać…»
Unizie na aŭtapartrecie namalavana, chutčej za ŭsio, pčała. A pry padahry Skaryna moh vykarystoŭvać apiterapiju — lačeńnie pčołami.
Dalej doktar źviartaje ŭvahu na fakt ź bijahrafii Skaryny. U 1535 hodzie jon spyniaje svaju vydavieckuju dziejnaść, pierajazdžaje ŭ Prahu i da 1539 hoda znachodzicca na słužbie ŭ karala Fierdynanda I jak sadoŭnik. I raptam jon adychodzić, biasśledna źnikaje.
«Možna mierkavać, što chvaroba jaho daviała da takoha stanu, što jon siadzieŭ doma i pacichu rychtavaŭsia ŭ inšy śviet. A pry padahry heta byvaje surova. I siońnia chvoryja pakutujuć ad nyračnaj niedastatkovaści, a ŭ toj čas heta było časta», — kaža Mikałaj Saroka.
Padahryki pamirajuć u asnoŭnym pa dźviuch pryčynach: insulty i infarkty, — a kožny treci — ad nyračnaj niedastatkovaści. I siońnia vidavočna, što padahra — heta nie tolki chvaroba sustavaŭ. Prafiesar patłumačyŭ, što chvaroba sustavaŭ — adna z prajaŭ padahry, a ŭsie prablemy ŭnutry: u sasudach, nyrkach i h. d. Padahra — heta sistemnaje zachvorvańnie.
«Za apošnija 30 hadoŭ raspaŭsiudžanaść padahry pavialičyłasia na 100%, što niepraparcyjna pavieličeńniu kolkaści nasielnictva śvietu na 42% abo pavieličeńniu čakanaj praciahłaści žyćcia. Prykładna 42 miljony darosłych ludziej u śviecie pakutujuć ad padahry, što bolš čym udvaja pieravyšaje kolkaść ludziej, jakija žyvuć z reŭmatoidnym artrytam», — kaža prafiesar.
Pamior Francysk Skaryna mierkavana ŭ 1551-m, ale miesca jaho pachavańnia my nie viedajem. Mikałaj Saroka zaŭvažaje, što jon vykazaŭ svaju viersiju, i jość padstava šukać dalej.
«Moža być, heta fantazija, pamyłka. Ale heta daje padstavu śpiecyjalistam jašče pakapacca, chaciełasia b choć što-niebudź znajści pra chvaroby Skaryny, ale nidzie pra heta ni słova».
Ale ciapier užo jość cełaja teoryja dziakujučy važkamu słovu prafiesara Mikałaja Saroki.
Kamientary