Na zachadzie Polščy znajšli artefakt, padobny da taho, što narabiŭ šumu pry raskopkach haradzišča na Miency

Pra znachodku paviedamlaje Muziej pieršych Piastaŭ na Ladnicy. 

Unikalnaje adkryćcio na dnie Ladnickaha voziera ździejśniła ŭ 2024 hodzie kamanda padvodnych archieołahaŭ z Univiersiteta Mikałaja Kapiernika ŭ Toruni ŭ supracoŭnictvie z Muziejem pieršych Piastaŭ na Ladnicy.

Ladnicki vostraŭ na adnajmiennym voziery zajmaje centralnaje miesca ŭ staražytnaj historyi Polščy. U časy kniazioŭ Mieški I i Balasłava Chrabraha jon byŭ adnym z hałoŭnych abarončych i administracyjnych centraŭ polskaj dziaržavy. Vostraŭ znachodziŭsia ŭ centry terytoryi plemieni palan, niepadalok ad važnaha handlova-stratehičnaha suchaputnaha i vodnaha maršrutu pamiž Poznańniu i Hnieznam. 

Pavialičyć

Pavialičyć

Tut zachavalisia reštki haradzišča i najstarejšaha ŭ Polščy kompleksu pałacavaj i kultavaj architektury ŭ daramanskim styli. Ladnicki vostraŭ taksama ličycca imaviernym miescam Chryščeńnia Polščy.

Siarod reštkaŭ abarončaha vała haradzišča na Ladnickim vostravie byŭ znojdzieny staranna apracavany hak z vyjavaj čałaviečaha tvaru. Hak vydatna zachavaŭsia ŭ pareštkach vała, što źjaŭlajecca navukovaj redkaściu.

Draŭlanaja belka z numaram 353 pieršapačatkova była častkaj abarončaha vała. U dendrachranałahičnaj łabaratoryi Maraka Krampca čas, kali było śsiečana dreva dla haka, byŭ vyznačany jak 967 (u miežach pamiž 960 i 975 hadami), što robić jaho sučasnym abo navat starejšym za inšyja elemienty abarončych umacavańniaŭ Ladnickaha vostrava.

U miescy, dzie ad stvała adychodziła halina, na im vyrazany tvar ź vielmi realistyčnymi rysami: paznajucca vočy, nos, rot, a taksama charakterny padbarodak i avalnaja forma hałavy. Vyšynia tvaru — kala 12 sm, šyrynia — 9 sm. Heta nie minijaciurnaja fihurka, a paŭnavartasny architekturny elemient, pryznačeńnie jakoha vychodziła za miežy čysta kanstruktyŭnych.

Pavialičyć

Na dumku daśledčykaŭ, sposab apracoŭki dreva i vyraz tvaru śviedčać, što heta była nie prosta dekaratyŭnaja apracoŭka haka. Mahčyma, vyjava mieła simvaličnaje značeńnie jak vobraz bažastva, ducha abo hieroja-zastupnika žycharoŭ haradzišča.

Jak adznačajuć navukoŭcy, u materyjalnaj kultury słavian antrapamorfnyja vyjavy mahli być značna bolš raspaŭsiudžanymi, čym pakazvajuć zachavanyja pomniki. Dreva — asnoŭny materyjał — chutka raskładajecca, tamu takija abjekty zachavalisia tolki ŭ vyklučnych umovach, jak zabałočanyja ci padvodnyja asiarodździ.

Pavialičyć

Pavialičyć

Anałahičnyja vyjavy tvaraŭ byli znojdzieny, naprykład, u Volinie, Vialikim Noŭharadzie i Staroj Ładazie. Najbolš blizkaj stylistyčna źjaŭlajecca fihurka z čatyrma tvarami z Volina, datavanaja IX stahodździem, z padobnymi sproščanymi rysami: trykutnym padbarodkam, prostym nosam, schiematyčnym adlustravańniem vačej i brovaŭ.

Na dumku polskich daśledčykaŭ, hetaje padabienstva ŭ detalach padmacoŭvaje mierkavańnie, što hak źjaŭlajecca prajavaj miascovaj mastackaj i duchoŭnaj tradycyi, a nie vyniku ŭpłyvu skandynaŭskaj abo ruskaj kultury.

Pavialičyć

Tvar na haku moh vykonvać apatrapieičnuju funkcyju — adhaniać złych duchaŭ i abaraniać žycharoŭ haradzišča. Takija vyjavy viadomyja ź inšych słavianskich haradziščaŭ i pasieliščaŭ: fihurki, statui i doški z čałaviečymi i žyviolnymi tvarami ŭmuroŭvalisia ŭ ścieny, aharodžy i śviaciliščy. Naprykład, zaamorfnaja fihurka z Hniezna abo raźbianyja doški z Žułte, Kałobžaha, Ralśvika i Urocłava.

Znachodka ź Ladnicy adpaviadaje šyrokamu kantekstu achoŭnych mahičnych praktyk, viadomych na słavianskich terytoryjach. Archieołahi adznačajuć, što ŭ vałach taksama znachodzili kostki žyvioł, asabliva nižnija skivicy dzikich źviaroŭ, što moža śviedčyć pra achviarnyja rytuały. Na Ladnickim vostravie byli znojdzieny pareštki kania pad adnym z damoŭ i frahmient załatoj kaptorhi z vyjavaj kania kala padnožža vała — hetyja znachodki taksama mohuć mieć rytualny charaktar.

Pavialičyć

Ź piśmovych krynic, u tym liku Citmara Mierzieburhskaha, Hierbarda, Hielmalda z Basau i Niestara Letapisca, viadoma, što rańniesiaredniaviečnyja słavianie nie abmiažoŭvalisia fihurnymi vyjavami ŭ śviaciliščach. Skulptury ludziej i žyvioł upryhožvali aharodžy i bramy, što paćviardžajuć znachodki ŭ Fišerynzieli i Altfryzaku ŭ Hiermanii. Tamu možna ličyć, što raźbianaja belka ź Ladnickaha vostrava — častka taho ž kulturnaha koła.

Z druhoha boku, nie vyklučana i bolš prostaje tłumačeńnie: heta mahła być prosta raźba, natchnionaja vyhladam kankretnaj asoby abo žadańniem upryhožyć detal.

Adnak, jak adznačajuć aŭtary daśledavańnia, takoje racyjanalnaje, śvieckaje myśleńnie charakterna dla XX—XXI stahodździaŭ. U rańniasiaredniaviečnym śviecie miežy pamiž sakralnym i śvieckim byli značna bolš razmytyja. Pobyt byŭ nasyčany simvolikaj, a pradmiety bytu časta mieli duchoŭny sens.

Amal jak na Miency

Pavialičyć

Maštabnyja raskopki archieałahičnaha kompleksu na Miency ŭ tym ža 2024 hodzie dazvolili vyjavić draŭlanyja ŭmacavańni kolišniaha horada na hetym miescy, jaki ličycca letapisnym Mienskam i miescam, kudy mahli sasłać Rahniedu i jaje syna Iziasłava, faktyčnaha zasnavalnika asobnaj połackaj dynastyi, da taho, jak byŭ pabudavany horad Iziasłaŭ (ciapier Zasłaŭje). Siarod unikalnych znachodak byŭ i hak, kaniec jakoha byŭ aformleny ŭ vyhladzie hałavy barana.

Hetaja znachodka stavić pierad biełaruskimi historykami tyja ž pytańni, što raźbiany tvar pierad polskimi — jakoje značeńnie mieła takaja vyjava i ci mahła jana być prosta prafannaj prajavaj narodnaj tvorčaści?

Apošnija dendrachranałahičnyja daśledavańni draŭniny z hetych umacavańniaŭ pakazali, što drevy dla ŭmacavańniaŭ haradzišča na Miency byli śpiłavanyja ŭ 997—998 hadach. Hetaja daciroŭka vielmi blizkaja da daciroŭki haka z tvaram, vyjaŭlenaha ciapier na dnie Ladnickaha voziera na zachadzie Polščy.

Jak my ŭžo pisali raniej, draŭlanyja ŭmacavańni staražytnaruskich haradoŭ amal ničym nie adroźnivajucca ad anałahičnych umacavańniaŭ zachodnich słavian — ale na Zachadzie i na postsavieckaj prastory ich pryniata rekanstrujavać pa-roznamu. 

Pavialičyć

Ź piśmovych śviedčańniaŭ druhoj pałovy X stahodździa viadoma, što zachodnija słavianie budavali rašecistyja (hakavyja) i zrubnyja kanstrukcyi, jakija złučalisia pamiž saboj. Hetyja harodni jany zabutoŭvali ziamloj, hlinaj, butavymi kamianiami i bytavym śmiećciem. 

Pavialičyć

Sutnaść hakavaj kanstrukcyi zaklučajecca ŭ nastupnym — pierpiendykularna linii ŭmacavańnia ŭkładvalisia adzin da adnaho doŭhija biarvieńni, niekatoryja (abo kožnaje) ź jakich mieli na kancy toŭsty suk, apracavany ŭ vyhladzie haka (kruka).

Mahčyma, amal adnačasnyja znachodki ŭ Ladnicy i na Miency dazvolać navukoŭcam bolš šyroka pahladzieć na ŭzajemasuviazi i ahulnuju kulturnuju prastoru zachodnich i ŭschodnich słavian.

• 15
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 2