Hrodzienskaha padletka adpravili ŭ škołu ŭ Litvu — jon vyvučyŭ litoŭskuju i ciapier pierakładaje ŭ Jeŭraparłamiencie. Pierakładaŭ jon i Cichanoŭskich

«Zrazumieŭ, što mahu adnačasova być i biełarusam, i litoŭcam»

«Naša Niva»: Jak vy apynulisia ŭ Litvie?

Vadzim Vilejta: Moj baćka maje litoŭskija karani. Naradziŭsia jon u Sibiry. U stałym uzroście pryjechaŭ u Biełaruś, dzie ažaniŭsia z majoj mamaj. I ja naradziŭsia ŭ Biełarusi, u Hrodnie.

Ale baćka chacieŭ, kab ja spaznaŭ svaje litoŭskija karani, i znajšoŭ sposab nakiravać mianie vučycca ŭ Litvu — u škołu dla dziaciej, jakija majuć litoŭskaje pachodžańnie. Hetaja škoła znachodzicca ŭ Vilni, i kali mnie było 15 hadoŭ, mianie adpravili tudy. Heta byŭ svojeasablivy internat, dzie nas i karmili, i dahladali.

Potym ja zastaŭsia ŭ Litvie. Pastupiŭ u Vilenski ŭniviersitet, u instytut mižnarodnych adnosinaŭ i palityčnych navuk.

«NN»: Ci doŭha zvykalisia z žyćciom u novaj krainie?

VV: Spačatku mnie było ciažka. Ja ŭsio ž taki vyras u biełaruskim asiarodździ, i na toj čas aktyŭna cikaviŭsia tym, što adbyvajecca ŭ Biełarusi ŭ palityčnym płanie. Čytaŭ hazietu «Narodnaja vola», jakuju vypisvali maje babula i dziadula. Plus dla mianie byli važnyja nacyjanalnaja samaśviadomaść, biełaruskaja mova. Ale ŭ baćki byli na mianie inšyja płany, i jon pierakanaŭ mianie, što ŭ Litvie mnie budzie lepš.

Dla mianie było trochi niečakana raptoŭna apynucca ŭ zusim inšaj krainie i inšaj kultury, u inšym asiarodździ i ź inšaj movaj. Ja tolki tearetyčna viedaŭ pra svaje litoŭskija karani, a na praktycy ja siabie ličyŭ biełarusam.

Byli i inšyja ciažkaści, bo ja byŭ zvykły da siamiejnaha kamfortu, žyćcia razam z baćkami, dzie ŭ mianie byŭ svoj pakoj. Ja — adzinaje dzicia ŭ siamji, i tamu byŭ trochi razbeščanym padletkam. A tut raptam treba było žyć u adpaviednaści z dyscyplinaj, u škole, dzie vakoł było šmat inšych dziaciej. Ale patrochu pryzvyčaiŭsia, dzieści za hod adaptavaŭsia.

«NN»: U Litvie vam daviałosia nanava budavać svaju nacyjanalnuju identyčnaść?

VV: Mnie daviałosia jaje pierahledzieć. Pryjšłosia amal z nula vyvučyć litoŭskuju movu, tym bolš u toj škole ŭsie pradmiety vykładalisia pa-litoŭsku. Dapamahło, što ja tam vučyŭsia z 10-ha kłasa, a tady ŭ litoŭskich 10-ch kłasach vyvučalisia praktyčna tyja ž pradmiety, što ŭ Biełarusi ŭ 9-m kłasie, to-bok ja hod vučyŭ toje ž, što raniej vučyŭ u Biełarusi.

Praz try hady ja zdaŭ litoŭskuju movu jak rodnuju, na maksimalnuju adznaku. Dla mianie było niečakana, što ja zmoh jaje asvoić tak chutka i na takim dobrym uzroŭni, bo spačatku jana padavałasia mnie vielmi ciažkaj. Viadoma, vielmi dapamahło toje, što pierad hetym ja paŭtara hoda vučyŭ jaje ŭ niadzielnaj škołcy ŭ Hrodnie i ŭ litoŭskim letniku.

Pavialičyć

Čym dalej, tym bolš adčuvaŭ, što litoŭskaja identyčnaść robicca častkaj mianie, chacia na heta pajšło šmat hadoŭ. Kali ja pastupiŭ u Vilenski ŭniviersitet, usio jašče adčuvaŭ siabie častkaj nacyjanalnaj mienšaści ŭ Litvie. Ale kali intehravaŭsia, to adčuŭ siabie ŭžo častkaj litoŭskaha hramadstva, i pry hetym nie pierastavaŭ uśviedamlać siabie biełarusam.

Peŭny čas u mianie byŭ kryzis, ja nie moh zrazumieć, chto ja taki, biełarus ci litoviec. A potym zrazumieŭ, što mahu adnačasova być i biełarusam, i litoŭcam.

«Toj uzrovień movy, jaki ty maješ, tabie i patrebny»

«NN»: Jak vam zdajecca, što vam dapamahło tak dobra vyvučyć litoŭskuju movu?

VV: Ja zaŭsiody cikaviŭsia movami. Jašče ŭ Biełarusi lubiŭ słuchać naviny pa-biełarusku i pierakładać ich ź biełaruskaj movy na ruskuju, tady jašče naviny na telebačańni byli pieravažna na biełaruskaj movie.

To-bok u mianie jašče tady była zvyčka adnačasova karystacca dźviuma movami, dumaju, prosta ŭ mianie da hetaha schilnaść. Taksama dapamahło, što ja pačaŭ vyvučać litoŭskuju movu ŭ rańnim uzroście, kali mnie było 13 hadoŭ, u mianie byli dobryja nastaŭniki.

Chacia treba pryznać, što ŭ Litvie pakul što niama tradycyi navučańnia zamiežnikaŭ litoŭskaj movie. Hetuju movu tut pieravažna vykładajuć nastaŭniki, jakija ŭmiejuć jaje vykładać litoŭskamoŭnym dzieciam jak rodnuju. Litoŭcam vielmi ciažka patłumačyć, čamu jany havorać tak, a nie inakš, adkazvać na roznyja pytańni, jakija ŭźnikajuć u zamiežnikaŭ padčas navučańnia. Tamu ja vyrašyŭ stvaryć svoj kurs litoŭskaj movy, bo viedaju, što mahu dapamahčy ludziam z hetymi ciažkaściami.

«NN»: Kłasičnaja situacyja ŭ vyvučeńni zamiežnaj movy — čałaviek nie moža jaje asvoić vyšej za niejki ŭzrovień i zastajecca na adnym uzroŭni na šmat hadoŭ. Jak heta pieraadoleć?

VV: Mnie časta zadajuć hetaje pytańnie.

Dumaju, vielmi ciažka siabie padmanuć, i toj uzrovień movy, jaki ty maješ, tabie i patrebny. Kali tabie chočacca asvojvać movu macniej, treba intehravacca ŭ moŭnaje asiarodździe: hladzieć filmy i čytać knihi na hetaj movie, sustrakacca z nośbitami movy. Kali ty budzieš znachodzicca ŭ takim asiarodździ, zmožaš aŭtamatyčna davieści vałodańnie movaj da daskanałaści.

Kab avałodać zamiežnaj movaj, treba zrabicca troški inšym čałaviekam, treba vyjści sa zvykłaj zony kamfortu i naroščvać na siabie jašče adnu dadatkovuju asobu. U ciabie jość tvaja asoba jak biełarusa, dyk u ciabie pavinna źjavicca i tvaja asoba jak, naprykład, anhłamoŭnaha čałavieka. Tady hetaja mova stanie dla ciabie čymści naturalnym i kamfortnym, a nie čymści zamiežnym, što treba niejak štučna vyvučać.

«Jak i luboha palityka, Łukašenku možna pierakładać»

«NN»: Jak vy znajšli siabie ŭ pierakładčyckaj spravie?

VV: Ja maryŭ być pierakładčykam ź dziacinstva, treniravaŭsia, kali pierakładaŭ vypuski navin na telebačańni. Kali byŭ studentam, udzielničaŭ u mierapryjemstvach, dzie časam uźnikała patreba pierakłaści niejki dakład ci pramovu. Prapanoŭvaŭ tady svaju dapamohu i bačyŭ, što ŭ mianie dobra atrymlivajecca, mnie padabajecca. Inšyja ludzi heta taksama pabačyli i pačali mianie zaprašać pierakładać na prafiesijnaj asnovie.

Pavialičyć

Šlacham sprobaŭ ja pryjšoŭ i da sinchronnaha pierakładu. Ź ciaham času ŭ mianie źjaviłasia šmat klijentaŭ, pracuju ŭ tym liku na vialikich kanhresach, kanfierencyjach, rehularna zaprašajuć i ŭ Jeŭraparłamient. Pierakładaju va ŭsich kambinacyjach pamiž litoŭskaj, anhlijskaj, ruskaj i biełaruskaj movami, časam jašče mahu pierakładać z polskaj.

«NN»: U vas jość i žurnaliscki dośvied. Raskažycie pra jaho.

VV: Ja dva hady pracavaŭ na litoŭskim radyjo i jašče dva hady — na litoŭskim nacyjanalnym telebačańni. Rabiŭ repartažy na važnyja temy, padklučaŭsia z roznych miescaŭ padziej, z parłamienta, urada. Ale ź ciaham času pabačyŭ, što kali ja pracuju pierakładčykam-fryłansieram, to adčuvaju siabie bolš svabodna, i ŭ 2009 hodzie całkam pierajšoŭ na takuju pracu.

«NN»: Čym vam padabajecca vaša praca pierakładčyka?

VV: Mnie padabajecca bačyć, jak ludzi znachodziać parazumieńnie, i ŭśviedamlać, što ja adyhryvaju važnuju rolu ŭ hetym pracesie. Kali baču, što na niejkim mierapryjemstvie bieź mianie ludzi nie zmahli b parazumiecca, adčuvaju, što realizuju svaje zdolnaści, i mianie heta matyvuje. Trochi mienš padabajecca, kali na mierapryjemstvach mianie słuchajuć adzin-dva čałavieki, ale ŭsio roŭna važna, što kamuści patrebny moj pierakład.

«NN»: Ale ž heta, napeŭna, niaprostaja praca?

VV: Heta vielmi ciažkaja praca, jana vymotvaje i emacyjanalna, i fizična. Tamu jaje niemahčyma rabić štodnia z 8 da 17, i kali pracuješ sinchronna, zaŭždy robiš heta z kaleham. Kali jość tolki adzin pierakładčyk, jon nie moža tak doŭha trymać kancentracyju, jak treba.

Heta nibyta ramiastvo, da jakoha ty pryzvyčajvaješsia, i tady zdajecca, što jano lohkaje, ale nasamreč jano vielmi stamlaje.

«NN»: Kaho ź viadomych biełarusaŭ vy pierakładali?

VV: Mahu skazać, što nie pierakładaŭ Łukašenku.

«NN»: Z ulikam jaho maniery maŭleńnia byli b hatovyja jaho pierakładać?

VV: Niama prablemy — jak i luboha palityka, Łukašenku možna pierakładać.

Vielmi lublu pierakładać kałarytnych palitykaŭ, lublu, kali ŭ pramovach jość niejkaja intryha i kanfliktnaść. Bo treba pryznać, časta kanfierencyi byvajuć nie vielmi cikavyja, na ich šmat pradkazalnych vyrazaŭ, i ŭsio heta vielmi prosta pierakładajecca. Za maje 16 hadoŭ pracy takija pierakłady pieratvarylisia ŭ rucinu i troški nadakučvajuć.

Tamu kali na mierapryjemstvie prysutničaje niejkaja intryha, sapraŭdnaja dyskusija ci svarka, heta daje enierhiju i adčuvańnie taho, što ŭ hetaj padziei jość niejki sens. Naprykład, mnie padabajucca vialikija mierapryjemstvy, dzie vystupajuć matyvacyjnyja śpikiery, jany časta robiać cikavyja pramovy. Byvajuć psichałahičnyja treninhi, dzie možna pačuć niešta cikavaje pra siabie ci svaju siamju.

Na niekatorych mierapryjemstvach, kali pierakładaješ, vielmi ciažka strymacca ad śloz. Heta duža dalikatnaja situacyja, bo jak pierakładčyk ja nie maju prava na svaje emocyi ŭ hety čas.

«NN»: Napeŭna, adnym z takich mierapryjemstvaŭ była pres-kanfierencyja Siarhieja Cichanoŭskaha praź niekalki dzion paśla jaho vyzvaleńnia, dzie vy pracavali.

VV: Tak, heta była emacyjnaja praca. Uvohule, było vielmi mocnaje adčuvańnie siamiejnaha ŭźjadnańnia. Kali bačyš, jak Cichanoŭski, hety ščyry, mocny i mužny čałaviek, nie moža strymać ślozy i tak emacyjna vykazvajecca pra svaju siamju, mnie taksama było ciažka ŭ hety momant utrymacca. Bo ja bačyŭ, jak reahavali na heta ludzi ŭ zale, jak reahavała Śviatłana Cichanoŭskaja. Heta vielmi jarki ŭspamin.

Pavialičyć

Pry hetym zastałosia duža pryjemnaje adčuvańnie ad hetaj sustrečy. Nikoli nie byŭ fanatam Siarhieja Cichanoŭskaha — možna skazać, upieršyniu jaho ŭbačyŭ, kali jon vyjšaŭ z turmy. Jon mnie padaŭsia całkam niazłomlenym čałaviekam, natchnionym, cikavym i charyzmatyčnym.

«NN»: Kolki hadoŭ vy ŭvohule pierakładajecie padziei, źviazanyja ź Biełaruśsiu?

VV: Z samaha pačatku svajoj karjery. Jaje ja pačynaŭ u biełaruskim hramadskim siektary, jašče kali žyŭ u Hrodnie, a potym praciahvaŭ u Litvie. U studenckija časy ja byŭ aktyŭny ŭ takich spravach, stvaryŭ z paplečnikami hramadskuju arhanizacyju. My ładzili roznyja prajekty, sieminary i kanfierencyi, staralisia nablizić čas, kali Biełaruś budzie volnaja. Z taho času i pačałasia maja pierakładčyckaja dziejnaść.

«U razumieńni litoŭcaŭ jany pa-raniejšamu znachodziacca ŭ abłozie, u tym liku z boku biełarusaŭ»

«NN»: Jak by vy apisali na siońnia adnosiny pamiž biełarusami i litoŭcami?

VV: U mianie takoje ŭražańnie, što ŭ 2020-m šmat chto ź litoŭcaŭ spadziavaŭsia: maŭlaŭ, usio, zaraz biełarusy skinuć Łukašenku i Biełaruś stanie narmalnaj i demakratyčnaj krainaj. Tady litoŭcy vielmi padtrymlivali biełarusaŭ, i ja hanaryŭsia tym, što ŭ mianie biełaruskaje pachodžańnie i što litoŭcy tak pazityŭna reahujuć na nas. Ale źmieny nie nadyšli, a Biełaruś, naadvarot, stała suahresaram u rasijskim napadzie na Ukrainu, i tady adbyŭsia spad u adnosinach ź litoŭcami.

U litoŭskim hramadstvie navat źjaviłasia varožaść u dačynieńni da biełarusaŭ. Jašče heta źviazana z tym, što biełaruskija mihranty, jakija siudy pryjazdžajuć, pieravažna ruskamoŭnyja, i šmat chto ź ich navat nie sprabuje vyvučać litoŭskuju movu.

Pavialičyć

Taksama pamiž litoŭcami i biełarusami jość roznaje staŭleńnie da našaj ahulnaj historyi, i da hetaha šmat chto nie byŭ hatovy ni ź litoŭskaha, ni ź biełaruskaha bakoŭ. Akazvajecca, jość pamiž nami supiarečnaści i treba niejak damaŭlacca, abodvum bakam treba vučycca šyrej hladzieć na svaju minuŭščynu, nie abmiažoŭvajučysia nacyjanalnymi kliše i nie nastupajučy na nohi susiedziam.

My niejak pryzvyčailisia tłumačyć sabie historyju peŭnym čynam, a kali sustrakaješsia ź inšaj nacyjaj i ichnim ujaŭlańniem, treba svajo ŭjaŭleńnie niejak adaptavać. Daloka nie ŭsie ludzi da hetaha hatovyja. Nie ŭsie hatovyja da dyjałohu, našmat lahčej pasvarycca i abvinavacić inšaha.

«NN»: Što biełarusy i litoŭcy nie razumiejuć adno pra adnaho?

VV: Biełarusy nie razumiejuć, nakolki ŭ litoŭcaŭ balučy histaryčny dośvied z susiednimi słavianskimi krainami i nakolki naściarožana jany staviacca da luboha zamachu na litoŭskuju niezaležnaść.

Časta biełarusy staviacca da litoŭcaŭ jak da nacyi, jakaja, zdavałasia b, maje ŭsie padstavy być całkam upeŭnienaj u sabie, tamu što Litva ŭvachodzić u NATA i ŭ ES, kraina maje našmat vyšejšy ŭzrovień ekanamičnaha raźvićcia, čym Biełaruś. Niahledziačy na heta, u litoŭcaŭ zachoŭvajecca vialikaja niaŭpeŭnienaść i naściarožanaść da lubych prajavaŭ niebiaśpieki z boku susiednich dziaržaŭ. U razumieńni litoŭcaŭ jany pa-raniejšamu znachodziacca ŭ abłozie, u tym liku z boku biełarusaŭ, i nie tolki łukašenkaŭskaha režymu, ale i biełarusaŭ jak naroda, jaki moža mieć suprać ich niejkija impierskija namiery.

Tamu kali jany bačać lubyja namioki, što biełarusy majuć histaryčnyja suviazi ź Vilniaj ci ź Vialikim kniastvam Litoŭskim, dla litoŭcaŭ heta jak ekzistencyjnaja pahroza i niepasredny zamach na ich žyćciovuju prastoru. U minułym heta adbyvałasia stolki razoŭ, što jany nie mohuć i nie buduć na heta reahavać spakojna, pakul nie adbudziecca niejkaje šyrokamaštabnaje prymireńnie i pieraasensavańnie supolnaj historyi.

Pavialičyć

Nacyjanalny kod bałtaŭ — heta pastajannaje skaračeńnie ich terytoryi pad upłyvam słavian, dla bałtaŭ hety praces vyklikaje pahrozu ich samomu isnavańniu. Jany vielmi chočuć, kab hety praces spyniŭsia i kab nie było dalej namiokaŭ na toje, što bałtaŭ budzie rabicca mienš, a słavianaŭ — bolš. A ciapier jany bačać u Litvie, što vakoł znoŭ šmat słavianaŭ, šmat ruskaj movy, i znoŭ my nibyta viartajemsia ŭ savieckija časy, kali bolš nie źjaŭlajemsia haspadarami ŭ svajoj krainie. Na heta ludzi reahujuć vielmi baluča.

Litoŭcy pra biełarusaŭ nie razumiejuć, jak možna było prosta ŭziać i stracić svaju nacyjanalnuju movu, jakaja ŭ Biełarusi moŭnaja situacyja. Niekatoryja litoŭcy ŭvohule nie viedajuć, što jość biełaruskaja mova, i ličać, što, samo saboj, ź biełarusami treba razmaŭlać jak z padvidam rasijan. Ich ščyra ździŭlaje, što niekatorym biełarusam heta moža być niepryjemna. Hetaja častka litoŭcaŭ prosta nie adździalaje biełarusaŭ ad rasijan, im tak zručniej.

Inšaja krajnaść — heta kali litoŭcy, nie vielmi znajomyja ź biełaruskaj realnaściu, ličać, što Biełaruś — zvyčajnaja nacyjanalnaja kraina, dzie ŭsie zbolšaha razmaŭlajuć na biełaruskaj movie. I kali pryjazdžaje ŭ Vilniu, naprykład, Siarhiej Cichanoŭski, jany hladziać jaho pres-kanfierencyju i ŭ ich šok — maŭlaŭ, čamu jon «demanstratyŭna» razmaŭlaje pa-rusku?

Vielmi ciažka patłumačyć takim ludziam, što ŭ Biełarusi ŭvohule bolšaść ludziej razmaŭlaje pa-rusku, i dla nas u hetym niama ničoha demanstratyŭnaha. Jany nie razumiejuć — maŭlaŭ, kali jon apazicyjny palityk, krytykuje Rasiju i Pucina, čamu jon prasoŭvaje movu ruskaha śvietu?

Davodzicca im tłumačyć, što, mahčyma, kab pracavać ź biełaruskim elektaratam, vidać, niedastatkova razmaŭlać tolki pa-biełarusku. Treba i razmaŭlać pa-rusku, bo heta mova, na jakoj u paŭsiadzionnym žyćci razmaŭlaje bolšaja častka biełarusaŭ.

Ruskaja mova ŭ Litvie aznačaje nie toje, što ŭ Biełarusi. U Biełarusi ruskaja mova dla bolšaści — heta prosta mova, srodak kamunikacyi, a ŭ Litvie heta znak biady i mova pryhniotu. Tamu ŭ kožnaha druhoha litoŭca, kali da jaho źviartacca pa-rusku, heta vyklikaje adrynańnie, u tym liku i da ŭsioj našaj nacyjanalnaj supolnaści. Tamu vielmi važna pakazać pavahu i źviarnucca da čałavieka na litoŭskaj movie.

• 16
• 0
• 1
• 1
• 0
• 0
• 0
• 1