«Vialikaje supraćstajańnie pamiž Rasijaj i Jeŭropaj». Što adbyvajecca ŭ Małdovie napiaredadni vybaraŭ
Pierad parłamienckimi vybarami, što mohuć vyznačyć jeŭrapiejskuju budučyniu Małdovy, ułady krainy zajaŭlajuć pra sproby Maskvy sarvać hałasavańnie praz padrychtoŭku biesparadkaŭ, fejki ŭ sacsietkach i padkup vybarščykaŭ. Śpiecsłužby kažuć pra kaardynacyju z boku HRU i finansavańnie praz struktury, źviazanyja z uciekačom Iłanam Šoram. Usio heta adbyvajecca na fonie vialikaha hieapalityčnaha supraćstajańnia ŭ Jeŭropie.
Mienš čym za tydzień da parłamienckich vybaraŭ u Małdovie zatrymali 74 čałavieki. Ich padazrajuć u padrychtoŭcy biesparadkaŭ padčas hałasavańnia. Pavodle dadzienych uładaŭ, zatrymanyja prajšli navučańnie na hrošy Rasii ŭ Sierbii, piša «Nastojaŝieje vriemia».
«Čałaviek z pazyŭnym «Bies»
Bolšaść z zatrymanych — heta mužčyny va ŭzroście ad 19 da 45 hadoŭ. Pavodle danych małdaŭskich śpiecsłužbaŭ, jany musili arhanizavać masavyja biesparadki padčas parłamienckich vybaraŭ, što adbuducca bližejšaj niadzielaj — 28 vieraśnia.
«Za płanavańniem i kaardynacyjaj u Sierbii, zhodna z našymi danymi, staić čałaviek z pazyŭnym «Bies», jaki pradstaŭlaŭ adnu z rasijskich śpiecsłužbaŭ. Jaho asoba budzie vyznačana ŭ najbližejšy čas. Adnačasova inšy pradstaŭnik rasijskich śpiecsłužbaŭ, jaki zajmaŭsia kaardynacyjaj niekalkich hrup u Respublicy Małdova, — hramadzianin Rasii Andrej Uładzimiravič Paŭłaŭ, aficer hałoŭnaha ŭpraŭleńnia vajennaj raźviedki Ministerstva abarony Rasijskaj Fiederacyi, jana ž HRU», — paviedamiŭ dyrektar Słužby infarmacyi i biaśpieki Alaksandr Muściaca.
U Małdovie zatrymali bolš za 70 čałaviek. Jany mahli prajści navučańnie na hrošy Rasii, kab sarvać parłamienckija vybary.
Rasijskija ž miedyja cytujuć zajavu Słužby źniešniaj raźviedki, jakaja ŭ adkaz abvinavaciła Jeŭraźviaz u płanach «akupavać Małdovu», paśla čaho deputatka Dziarždumy Alena Aršynava zajaviła, što ŭ Małdovie «na aŭtazapraŭcy» ŭžo zaŭvažyli sałdat u vajskovaj formie Francyi.
«Siońnia z usioj surjoznaściu ja kažu vam, što naš suvierenitet, niezaležnaść, cełasnaść i jeŭrapiejskaja budučynia znachodziacca pad pahrozaj. Kreml kidaje sotni miljonaŭ jeŭra, kab kupić sotni tysiač hałasoŭ pa abodva baki Dniastra i za miežami krainy», — skazała prezidentka krainy Maja Sandu.
«Asabliva aktyŭnyja ŭ Małdovie»
Padčas letašniaha refierendumu pra jeŭraintehracyju Kreml užo zajmaŭsia pramym padkupam hałasoŭ. Heta nie dapamahło, i prychilniki kursu Sandu atrymali pieramohu.
Śpiecsłužby Rasii praciahvajuć sproby ŭpłyvać na vybary ŭ Małdovie, paviedamili žurnalisty Bloomberg i BBC. Pavodle ich danych, u Kramli raspracavali płan, kab pieraškodzić ustupleńniu Małdovy ŭ Jeŭraźviaz i ŭmacavańniu suviaziaŭ krainy z Ukrainaj, adchiliŭšy ad ułady partyju «Dziejańnie i salidarnaść» (PAS) na čale z Majej Sandu.
«Taktyka ŭklučaje ŭ siabie viarboŭku małdavan za miažoj, u tym liku ŭ Rasii, dla hałasavańnia na vybarčych učastkach u ES i inšych krainach, pryciahnieńnie inšych asob da arhanizacyi destruktyŭnych pratestaŭ i maštabnuju kampaniju pa dezinfarmacyi ŭ sacyjalnych sietkach, jak vynikaje z dakumientaŭ», — havorycca ŭ artykule Bloomberg.
Rasśledavańnie na anałahičnuju temu apublikavała vydańnie BBC. Reparcior pad prykryćciom ukaraniaŭsia ŭ prarasijskuju sietku, što kaardynavałasia praz Telegram i finansavałasia praź źviazany z małdaŭskim aliharcham Iłanam Šoram «Promśviaźbank».
Ich navučali, jak stvarać fejki z dapamohaj štučnaha intelektu, a zatym abiacali pa try tysiačy lejaŭ na miesiac (prykładna $170) za publikacyi ŭ Facebook i TikTok pastoŭ i videa, što dyskredytujuć Sandu i jaje ŭrad (u pryvatnaści, abvinavačvali Sandu ŭ «handli dziećmi»).
Žurnalisty vyśvietlili, što sietka składajecca jak minimum z 90 TikTok-akaŭntaŭ, niekatoryja ź jakich vydajuć siabie za sapraŭdnyja navinavyja ahienctvy.
Pavodle danych BBC, tolki ŭ TikTok tysiačy takich rolikaŭ nabrali bolš za 23 miljony prahladaŭ. Dla paraŭnańnia: usio nasielnictva Małdovy — amal u 10 razoŭ mienšaje.
«My adsočvajem apieracyi Rasii z poŭnamaštabnaha ŭvarvańnia va Ukrainu ŭ 2022 hodzie i navučylisia zaŭvažać ślady rasijskich śpiecsłužbaŭ u mnohich roznych krainach. My prasačyli ich pracu va ŭsioj Uschodniaj Jeŭropie — jany byli asabliva aktyŭnyja ŭ Małdovie. Tam prachodziać vielmi važnyja vybary, u tym liku hałasavańnie pra pazicyju Małdovy ŭ adnosinach da Jeŭrapiejskaha Sajuza. U peŭnym sensie heta pieršaje bujnoje supraćstajańnie pamiž Rasijaj i Jeŭropaj», — skazaŭ «Nastojaŝiemu Vriemieni» dyrektar Reset Tech Ben Skot.
Žurnalisty BBC źviarnulisia za dadatkovaj acenkaj u amierykanskuju kampaniju Digital Forensic Research Lab. Pavodle ich danych, z studzienia roliki trolaŭ u TikTok pahladzieli bolš za 55 miljonaŭ razoŭ. Hetyja pasty atrymali bolš za dva miljony łajkaŭ.
I heta niebiaśpiečna: hałoŭnaja zadača rasijskaj ułady na bližejšych vybarach — pravieści ŭ małdaŭski parłamient minimum 51 łajalnaha da siabie deputata, što dazvolić sfarmavać bolšaść, zdolnuju zabłakavać luby niepažadany Kramlu zakonaprajekt i navat abviaścić impičmient Mai Sandu.
23 vieraśnia ŭ Rasii apublikavali tekst, u jakim śćviardžajecca, što ŭ Brusieli mohuć płanavać pravakacyi suprać raźmieščanych u Prydniastroŭi vajskoŭcaŭ armii Rasii. Niezaležnaha paćviardžeńnia hetaj infarmacyi niama.
Prezidentka Maja Sandu ŭ svaim apošnim zvarocie skazała, što ŭ vypadku pieramohi prarasijskich sił Małdova moža stać płacdarmam dla apieracyj rasijskich vajskoŭcaŭ u Adeskaj vobłaści Ukrainy.
Raniej pra toje, što Rasija moža raźmiaścić u niepryznanym Prydniastroŭi 10 tysiač sałdat, zajaŭlaŭ premjer-ministr Małdovy Daryn Rečan.
Ekśpiert u halinie biaśpieki małdaŭskaj hramadskaj arhanizacyi Watchdog Andrej Kuroraru tłumačyŭ «Nastojaŝiemu Vriemieni», u čym zaklučajecca hety scenar:
kali vybary vyjhraje partyja, źviazanaja z uciekačom aliharcham Iłanam Šoram, novyja ŭłady krainy mohuć prapanavać refierendum pra ŭstupleńnie ŭ Sajuznuju dziaržavu Rasii i Biełarusi i ŭ ADKB.
Ciapier čytajuć
Cichanoŭski patłumačyŭ, čamu jon tak pavodziŭ siabie ŭ Ńju-Jorku82
Kamientary