Штучны інтэлект дапамог даследчыкам вылічыць забойцу са знакамітага фотаздымка «Апошні яўрэй з Вінніцы»
Фатаграфія «Апошні яўрэй з Вінніцы» стала адным з самых вядомых сімвалаў Халакосту: на ёй мужчына сядзіць на краі ямы, запоўненай трупамі, а ў яго цэліцца нямецкі салдат у акулярах. Здымак упершыню апублікавалі падчас працэсу над Адольфам Эйхманам у 1961 годзе, але дзе і калі ён быў зроблены — заставалася загадкай больш за паўстагоддзя.
Паварот у даследаванні адбыўся толькі нядаўна, піша выданне «Медуза».
У 2023 годзе гісторык Юрген Матгаус з Мемарыяльнага музея Халакосту ў ЗША знайшоў копію фота ў паперах афіцэра вермахта Вальтэра Матэрны, якія выпадкова адшукалі ў смеццевым кантэйнеры ў Вене.
У дзённіку Матэрны здымак быў падпісаны як «Пакаранне смерцю яўрэяў у цытадэлі Бярдзічава. 28 ліпеня 1941 года». Гэта дазволіла высветліць, што фота зрабілі не ў Вінніцы, а ў Бярдзічаве, за 70 кіламетраў ад яе. Дадаткова гэта пацвердзілі запісы сяржанта вермахта Гайнца Баера, у чыім альбоме знайшлася тая ж сцэна, знятая з іншага ракурсу.
Каб дакладна вызначыць месца здымкі, да працы далучыўся валанцёр OSINT-супольнасці Bellingcat Ёрк-Олаф Шумахер. Ён параўнаў фота з архіўнымі здымкамі і сучаснымі спадарожнікавымі выявамі. Па трубах і ўмацаваннях, бачных на фоне, яму ўдалося вызначыць дакладнае месца расстрэлу на тэрыторыі старой цытадэлі ў Бярдзічаве.
У 2025 годзе Матгаус атрымаў новыя звесткі: пасля публікацыі сваёй працы яму напісаў чытач нямецкай газеты Die Welt і паведаміў, што салдат са здымка нагадвае яму роднага дзядзьку. Прадстаўленыя ім біяграфічныя даныя дазволілі гісторыку высветліць, што стралок — гэта Якобус Онен, унтэршарфюрэр СС, які служыў у айнзацгрупе С і быў забіты партызанамі ў 1943 годзе.
Каб канчаткова пацвердзіць ідэнтычнасць, даследчыкі з Bellingcat выкарысталі штучны інтэлект — сістэму Amazon Rekognition, якая параўноўвае твар на фотаздымках. Супадзенне паміж сямейнымі фатаграфіямі Онена і чалавекам са знакамітага кадра склала 98—99 %, што практычна выключае выпадковасць.
Такім чынам, праз больш як 80 гадоў даследчыкі змаглі дакладна вызначыць і месца, і імя забойцы, аднак асоба яўрэя, у якога ён страляе на тым фота, застаецца невядомай.
Цяпер чытаюць
Туск заявіў пра гатоўнасць адкрыць Баброўнікі і Кузніцу з лістапада55
Каментары