Sto hadoŭ biełaruskamu avanhardu: hrandyjoznaja vystava niesavieckaha mastactva ŭ Minsku

Siarod mnostva vystavaŭ, jakija adkrylisia ŭ Minsku padčas čempijanatu śvietu pa chakiei, vyłučajecca hrandyjozny prajekt «Avant-gARTe. Ad kvadrata da abjekta». Jaho častkaju stała vystava «Sto hadoŭ biełaruskaha avanharda».

Prajekt vyklučny: upieršyniu asobna i dosyć poŭna pradstaŭlenaja historyja nieakademičnaha biełaruskaha mastactva.

Arhanizatary admierali biełaruskamu avanhardu sto hadoŭ. Choć, kali ličyć ad «Čornaha kvadrata» Kazimira Maleviča, budzie 99. «Čorny kvadrat» Malevič pisaŭ u Maskvie, vystaviŭ u Pieciarburzie, ale rodam jon ź Biełarusi. Dziakujučy rupnaści daśledčykaŭ Arsienia Lisa i Adama Maldzisa, my viedajem, što Malevič naradziŭsia na Kapylščynie, a jaho baćka Sieviaryn byŭ čytačom «Našaje Nivy» i ŭ 1907 apublikavaŭ u «Viestiach impieratorskoj Rośsijskoj Akadiemii nauk» zbor zapisanych im biełaruskich narodnych piesień.

Ale i biez «Čornaha kvadrata» na pačatku XX stahodździa Biełaruś była ŭnikalnaj łabaratoryjaj mastactva. Adny Śmiłavičy dali śvietu dvuch vybitnych tvorcaŭ — Chaima Sucina dy Sema Carfina. A imiony Jaŭhiena Žaka, Ramana Siemaškieviča, Uładzisłava Straminskaha pakul tolki ŭvodziacca ŭ naš kulturny ŭžytak. Na žal, ich tvoraŭ u espazicyi niama. Jak, naprykład, i tvoraŭ Jazepa Drazdoviča.

Najstarejšymi vystaŭlenymi pracami stali tvory Robierta Hienina, rodam z-pad Klimavičaŭ, «Kołka droŭ» i «La vadajoma», stvoranyja ŭ aryhinalnaj, ale całkam realistyčnaj liryčnaj maniery ŭ 1912.

A samym novym, z pradstaŭlenych tut tvoraŭ, stała skulptura «Tvar» (2012) Uładzimira Łapo, viedamaha ŭ minskim bamondzie pa mianušcy Piłot.

Kłasičny avanhard 1920-ch pradstaŭleny litahrafijaj Marka Šahała, hrafikaj biełaruska-finska-šviedskaha mastaka Alaksandra Achoła-Vało, dy, niemaviedama čamu, tvorami całkam francuzskaha mastaka Fiernana Leže. Tutsama vystaŭlenyja i junačyja suprematyčnyja tvory jahonaj žonki Nadziei Chadasievič-Leže, dziaŭčyny ź biełaruskaj vioski, jakoj paščaściła skaryć Paryž dy staroha Leže.

Ź vialikimi chranałahičnymi i piersanifikavanymi prabiełami ekspazicyju praciahvajuć tvory mastakoŭ 1960-70-ch: Izrail Basaŭ, Hieorhij Skrypničenka, Ryčard Maj, Jafim Rajak. Tvorcaŭ łučyła pamknieńnie vykaraskacca ź nierataŭ sacrealizmu i kanfarmizmu. Ale takich imionaŭ mahło na vystavie być našmat bolej…

Najbolš pradstaŭničaj stała častka, pryśviečanaja mastactvu 1980—90-ch.

Tut znajšłosia navat miesca dla pieršaha ŭ našaj historyi mastackaha pierformansa Ludmiły Rusavaj dy Ihara Kaškureviča: «Spaleńnie Kazimira» i «Uvaskrašeńnie Kazimira» (možna pabačyć videa). 1988 hod. Listapad. Viciebsk. Ihar Kaškurevič razam ź Ludmiłaj Rusavaj śviatkujuć prynarodna 110-ja narodziny Maleviča. Śviatkujuć pa-dzivacku, pa-epatažnamu, pa-kreatyŭnamu. Trahičnaja nieadpaviednaść pamiž tvorčym hareńniem, u jakim zaradžajecca zaduma, intuicyja, vobraz, i choładam skončanaje formy zaŭždy vostra pieražyvałasia mastakami. Tandem Rusavaj i Kaškureviča raspaŭsia. Jon ciapier žyvie ŭ Bierlinie. A Ludmiła syšła z hetaha śvietu.

Druhuju pałovu 1980-ch spraviadliva ličać «załatym viekam» mastactva ŭ našaj krainie.

Vystava demanstruje heta praz tvory niefarmalnych supołak taho času: «Niamiha-17», pradstaŭlenaja pracami Anatola Kuźniacova, Siarhieja Kiruščanki, Leanida Chobatava; «Kvadrat» na čale z Alaksandram Malejem; Asacyjacyja tvorčaj intelihiencyi «Forma», «Halina», «Pluralis», «BŁO», «4-63», «Komikon». Ale vir histaryčnych padziejaŭ zanuryŭ hramadstva ŭ stan niesupynnych akcyjaŭ i palityčnych pierformansaŭ, što stali kudy bolš radykalnymi, čym samyja śmiełyja paryvańni mastakoŭ. Mnohija značnyja mastaki taje pary vystaŭlajucca redka i ścipła. Naprykład, Alaksiej Ždanaŭ ci Vital Kałhin-«Bismark».

Vystava — redki šaniec pabačyć tvory z pryvatnych kalekcyj. Naprykład, karciny Volhi Sazykinaj ci Hienadzia Chackieviča. Hetak stałasia, što hetaja vystava stała apošniaj dla Chackieviča. Mastak pamior praź niekalki dzion paśla adkryćcia vystavy.

«Sto hadoŭ biełaruskaha avanharda» — pieršaja hruntoŭnaja sproba vybudavać chranałohiju i pradstavić avanhardnyja abjadnańni XX stahodździa, pieraasensavać i nanoŭ interpretavać našaje nieaficyjnaje mastactva — jak samuju cikavuju i źmiastoŭnuju častku biełaruskaj mastackaj kultury.

Vobraznyja, žanravyja i farmalnyja šukańni, što viali tvorcaŭ praz XX stahodździe, uvasobilisia ŭ tysiačach tvoraŭ. Arhanizatary vystavy pasprabavali prademanstravać suviazi najnoŭšaha mastactva Biełarusi z avanhardam pačatku XX stahodździa. I hety pieršy krok nadzvyčaj važny. Ad jaho my budzie admiervać novuju epochu. Epochu, u jakim sapraŭdnaje, niezaležnaje mastactva zojmie hodnaje miesca.

***

Vystava «Sto hadoŭ biełaruskaha avanharda»

pracuje ŭ Muziei sučasnaha vyjaŭlenčaha mastactva (pr.Niezaležnaści, 47) ad 11.00 da 19.00. Vychodnyja — niadziela, paniadziełak.

Vystava Avant-gARTe. Ad kvadrata da abjekta,

na jakoj možna pabačyć mastactva apošniaha dziesiacihodździa, pracuje na pr.Pieramožcaŭ, 14. Štodnia ad 11.00 da 21.00 (da 26 maja — da 22.00).

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0