Biełaruś, niadaŭna — samaja izalavanaja z usich uschodniejeŭrapiejskich respublik, vyrašyła adkrycca dla hłabalnaha IT-biznesu, rezka libieralizavaŭšy zakanadaŭstva, piša Viktar Marcinovič dla niamieckaha vydańnia Zeit.
U kancy śniežnia biełaruski prezident Alaksandr Łukašenka zrabiŭ niešta zusim jamu nieŭłaścivaje. Jon padpisaŭ Dekret «Ab raźvićci ličbavaj ekanomiki», jaki abiacaŭ šerah ultralibieralnych svabod krainie, dzie da hetaha času dziejničajuć piacihadovyja płany, jakija prymajucca na Usiebiełaruskich narodnych schodach, a ekanomika pracuje na asnovie štohod uchvalajemych «prahnozaŭ sacyjalna-ekanamičnaha raźvićcia».
Navat mova hetaha dakumienta niezvyčajnaja, spałučajučy saviecki vałapiuk ź leksikaj, bolš prydatnaj dla futurałahičnaha filma ab elektronnaj budučyni čałaviectva. Zhodna z dakumientam, «majninh» «tokienaŭ» bolš nie adnosicca ŭ Biełarusi da «pradprymalnickaj dziejnaści», «tokieny» nie padlahajuć dekłaravańniu, «apieratary kryptapłatform» majuć prava svabodna adkryvać rachunki za miažoj (dla Biełarusi heta vialikaja palohka), rezidenty Parka vysokich technałohij vyzvalajucca ad padatku na prybytak i padatku na dadanuju vartaść. Ziamielnyja ŭčastki ŭ miežach parka vyzvalajucca na 3 hady ad ziamielnaha padatku, ajcišniki buduć płacić 9 adsotkaŭ padachodnaha padatku zamiest 13. Bolš za toje — vy tolki ŭjavicie! — valuta, jakaja atrymlivajecca rezidentami PVT, nie padlahaje abaviazkovamu prodažu. Zamiežnikam, zaniatym u PVT nie treba dazvoł na pracu, bolš za toje, im dadziena prava znachodzicca na terytoryi Biełarusi 180 dzion u hodzie!
Viadoma, patencyjny vienčurny inviestar, čytajučy pra padaravanyja dekretam svabody, moža zamiest padziaki niapravilna ździvicca tamu, jak šmat vidaŭ padatkaŭ i pradpisańniaŭ dziejničała ŭ Biełarusi dahetul, ale heta — nie toje pačućcio, jakoje imkniecca vyklikać dakumient. Jaho asnoŭnaja intencyja — pakazać, što Biełaruś bolš nie taja kraina z «ručnym kiravańniem» ekanomiki, u jakoj dla startu biźniesu treba było sabrać toŭsty pačak dazvołaŭ. Heta praktyčna Harbačoŭskaja Pierabudova, ź jaje «raździaržaŭleńniem» i «debiurakratyzacyjaj». Z adnym tolki adroźnieńniem: libieralnyja miery łakalizavany tolki ŭ adnoj halinie i nie datyčacca inšych śfier viadzieńnia biźniesu.
I hałoŭnaje pytańnie — u tym, ci možna libieralizavać małuju častku sistemy, zachoŭvajučy dziaržaŭnaje daminavańnie nad pryvatnaj inicyjatyvaj u inšych.
Adkazać na hetaje pytańnie možna tolki zrazumieŭšy sapraŭdnyja pryčyny anansavanaj u Biełarusi IT-revalucyi. Mnie zdajecca, karani tut treba šukać u kryzisie raniejšaj ekanamičnaj madeli, pabudavanaj na pierapracoŭcy tannych rasijskich vuhlevadarodaŭ. Kali Rasieja ŭviała kvoty na pastaŭki nafty i padvysiła košt na haz, «biełaruski ekanamičny cud», pra jaki nasielnictvu raspaviadali pa dziaržaŭnym telebačańni, pieražyŭ pieršy ŭdar. Ciapier, kali adnosiny z Pucinym bolš-mienš narmalizavalisia pakazčyki VUP palepšylisia za košt adnaŭleńnia pastavak nafty, ale ŭstojlivaje adčuvańnie zaležnaści ad Maskvy stała mierkavańniem ŭžo nie tolki ekanamičnaj, ale i palityčnaj biaśpieki. Usie hetyja hady ŭrad pierakonvaŭ biełarusaŭ, što ich dachody zabiaśpiečvajucca kankurentazdolnaj pramysłovaj vytvorčaściu, prodažami traktaroŭ, hruzavikoŭ i tekstylu ŭ Aziju i Łacinskuju Amieryku. Ciapier u heta nie vierać, zdajecca, navat prapahandysty, a stan tak i nie pryvatyzavanych «pramysłovych hihantaŭ» žałasny. Ekanomicy patrebny novy buster dla rostu, łakalny cud, što nie zaležyć ad kapryzaŭ Rasii. Zdajecca, urad pavieryŭ ŭ toje, što takim cudam moža stać IT-industryja, aryjentavanaja na hłabalny rynak. Siońnia ŭ joj zaniata ŭsiaho 30 tysiač čałaviek — pakazčyk nievialiki dla krainy ź dzieviacimiljonnym nasielnictvam. Karotkaterminovaja zadača dekreta — davieści hety pakazčyk da 100 tysiač. I zabiaśpiečyć štohadovy prytok u Biełaruś $3 miljardaŭ pastupleńniaŭ ad prodažu prahramnych praduktaŭ.
Byccam by, usio dobra: urad navastryŭsia stvaryć hetaki Sieuł ŭ centry Jeŭropy. Adnak vakoł hetaha Sieuła, zapaviednika svabodnych rynkavych adnosinaŭ, praciahnie dziejničać usio taja ž raniejšaja sistema. Uziać, naprykład, sud. Byccam by, nijakaha dačynieńnia da svabod dekreta «Ab ličbavaj ekanomicy» biełaruski sud nie maje. Adnak kali zdarycca luboje nieparazumieńnie, lubaja pretenzija z boku dziaržavy, i «razrulvać» jaje pryjdziecca ŭ tym samym sudzie, pra prysudy jakoha šmat cikavaha mohuć raspavieści mižnarodnyja pravaabarončyja arhanizacyi. Meta dekreta — jak byccam by abiacać, što «da suda nie dojdzie», što IT-pradprymalniki buduć isnavać u napoŭnienaj łaskaj burbałcy, volnaj ad sudoŭ i kantraloraŭ (u Biełarusi heta asobnaja šmatlikaja sacyjalnaja strata). Ale vy adčuvajecie hety chaładok turboty, praŭda?
Kali ja pieračytvaju vydatnyja normy biełaruskaha dekreta «Ab raźvićci ličbavaj ekanomiki», ja ŭspaminaju pra fienomien NEP. Novaja ekanamičnaja palityka, pryniataja ŭ Savieckaj Rasii ŭ 1921-m hodzie, taksama libieralizavała praviły hulni, admianiła eksprapryjacyi i charčraźvierstku, pryniatyja ŭ hady vajennaha kamunizmu i navat pryviała da źjaŭleńnia kłasa «savieckich pradprymalnikaŭ» ci «nepmanaŭ». Zabiaśpiečyŭšy karotkačasovy ekanamičny rost, jana skončyłasia nacyjanalizacyjaj pryvatnych aktyvaŭ i źniščeńniem «nepmanaŭ» jak kłasa. Dziakujučy NEP, kamisary ŭ 1927-m hodzie dakładna viedali, da kaho iści ź pieratrusami.
NEP byŭ historyjaj z sumnym kancom. Historyjaj pra toje, jak maleńkaja častka vialikaj niesvabodnaj sistemy atrymała svabodu, ale była zžerta łohikaj «krainy Savietaŭ», jakaja jaje atačała. Adnak mnie chočacca być aptymistam. Bo jość i inšyja prykłady — Palityka reformaŭ i adkrytaści ŭ Kitai, madernizacyja Sinhapura pad kiraŭnictvam Li Kuan Ju, kropkavyja libieralnyja miery ŭ Mjanmie, jakija pryviali da poŭnaha pieratvareńnia hetaj krainy. Mnie chočacca vieryć, što, ubačyŭšy pośpiechi IT-industryi, jakaja atrymała kart-błanš, Biełaruś vyrašyć raspaŭsiudzić svabody i na inšyja haliny. U hetym vypadku adnojčy dojdzie i da paŭnavartasnych palityčnych reformaŭ.
Kamientary