Vy dakładna sustrakali ludziej, jakija nibyta atručvajuć usio navokał. Usio im zdajecca niapravilnym, usie navokał — vinavatymi. Taksičny čałaviek robić padčas kamunikacyi niešta, što atručvaje naš emacyjny stan. «Naša Niva» spytała ŭ psichołaha Julii Navackaj, jak raspaznać taksičnaha čałavieka i što ź im rabić.
Babulka ŭ transparcie, školnyja nastaŭniki abo baćki, jakija zaŭsiody viedajuć, jak lepš
Taksičnaść — chutčej pobytavaje słova, u psichałohii takoha termina niama. Tym nie mienš, jon abaznačaje całkam realnuju źjavu, tłumačyć Julija: «Tak my nazyvajem adčuvańnie ŭnutry kamunikacyi ź inšymi ludźmi, kali hetaja kamunikacyja dastaŭlaje nam dyskamfort, prymušaje adčuvać siabie napružana i baluča. Časam heta adnosiny, jakija prymušajuć nas pravalvacca ŭ svaje, niekamfortnyja pieražyvańni. Taksičny čałaviek robić padčas kamunikacyi niešta, što atručvaje naš emacyjny stan».
Śpiecyjalistka źviartaje ŭvahu, što taksičnaść — charaktarystyka nie čałavieka, a kamunikacyi, a ŭ joj zaŭsiody ŭdzielničajuć jak minimum dva baki. Adna i taja ž asoba moža ŭ kamunikacyi z adnym čałaviekam usprymacca duža taksičnaj, a ŭ kamunikacyi ź inšym — duža miłaj.
I tym nie mienš, jość peŭnyja rysy čałavieka, jakija nasamreč atručvajuć kamunikacyju ź im. Što nazyvajuć taksičnymi pavodzinami?
Heta pastajannaje parušeńnie miežaŭ, žadańnie pahłynuć čas i siły surazmoŭcy, prynieści ŭ kamunikacyju šmat asabistaj historyi, i časta heta niaprostaja historyja. Taksičny čałaviek pastajanna šukaje ŭvahi i žalu da siabie, prastory, dzie jon moh by raźmiaścić svaje składanyja emocyi. U takich ludziej časta ŭsio vielmi drenna, jany lubiać paskardzicca pra toje, jak im nie šancuje. Ale pry hetym u inšych ludziej usio dobra, tak što śviet duža niespraviadlivy — jak minimum, tak padajecca taksičnym ludziam.
Taksičnaść moža vyražacca i praz ahresiŭnaść, i tut jość šmat supraćlehłaha, udakładniaje śpiecyjalistka: «Niechta taksičny ŭ svajoj pazicyi achviary, niechta — u svajoj ahresii, naprykład, u zdolnaści lohka zavodzicca ad krytyki. Taksičnyja ludzi mohuć šmat krytykavać i pastajanna davać niaprošanyja parady, maŭlaŭ, jany viedajuć, jak lepš, mohuć abiasceńvać.
Da taksičnaści pryličajuć duža mocny kantrol, jaki miažuje ź ciskam, zanadta vialikuju ŭpeŭnienaść u svajoj pravaści, imknieńnie pierabivać i zabirać usiu prastoru razmovy».
Tut možna kazać i pra luboŭ da plotak: bahata ludziej lubiać platkaryć, ale kali hetaha zašmat, situacyja moža nabyvać taksičny charaktar. Tak i ź niečym pryjemnym, bo kali jaho zanadta šmat, jano robicca atrutaj. Maleńkaja łyžačka cukru na kubak kavy — heta dobra, kali takich łyžak dziesiać — heta budzie škodzić arhanizmu. Hetak i lubaja charaktarystyka kamunikacyi, kali budzie zanadta vyražanaja, moža atručvać žyćcio.
Psichołah źviartaje ŭvahu na toje, što taksičnaść — supraćlehłaja reč: «Adzin čałaviek moža zdavacca taksičnym u tym, jak jon paźbiahaje kanfliktaŭ, vyklikać niepryjemnaje pačućcio, byccam ź im nielha naŭprost pra niešta pahavaryć. I naadvarot: možna paličyć taksičnym žadańnie spračacca i vychodzić na kanflikt, kali surazmoŭca pastajanna niešta tabie dakazvaje. Takaja dyskusija ź cikavaj pieratvarajecca ŭ taksičnuju».
Luby z hetych prykładaŭ, miarkuje Julija, možna pierakłaści na lubyja stasunki. Voźmiem ahresiŭnaść: šmat baćkoŭ ahresiŭna reahujuć na prajavy emocyj z boku dziciaci. Ahresiŭnaść moža vyražacca ŭ znosinach z partniorami — časam cikaŭnaść, žadańnie nablizicca, prosta razmova na roznyja temy vyklikajuć ahresiju. Čałaviek moža być niazdolny pieranieści roźnicu ŭ mierkavańniach, i praz taksičnyja pavodziny jon sprabuje prademanstravać svaju pazicyju.
Kali havorka pra parušeńnie miežaŭ, heta moža być nieznajomaja babulka ŭ transparcie, jakaja robić zaŭvahu nakont vašaj vahi ci vašaha źniešniaha vyhladu, abo školnyja vykładčyki ź ich paradami. Mohuć być i baćki, jakija zaŭsiody viedajuć, jak lepš: jak pravilna apranacca, jak budavać žyćcio, kali naradžać dziaciej i za jakoha mužčynu vychodzić zamuž.
«Kali vašy miežy pastajanna parušajuć, pavinny pryjści nastupstvy»
Pryčyn u taho, čamu taja ci inšaja asoba vybiraje taksičnuju kamunikacyju, moža być bahata: parušeńnie samaacenki, najaŭnaść traŭmatyčnaha dośviedu, nizki ŭzrovień emacyjanalnaha intelektu i ŭnutranaj uśviadomlenaści, abo ŭvohule peŭnyja rysy charaktaru. Čałaviek intehruje ŭnutry siabie svoj žyćciovy dośvied, vypracoŭvaje sposaby adaptacyi da jaho, i takim sposabam moža stać taksičnaść.
Kali kamunikacyja dastaŭlaje vam dyskamfort, varta pašukać jaho pryčyny, zadumacca, ci dastatkova abmiežavańniaŭ u majoj kamunikacyi z hetym čałaviekam i ci dobra ja baraniu svaje miežy.
«Taksičnaść — heta dakładna pra napad na naš kamfort i našy miežy. Kali ŭ mianie dastatkova mocnyja miežy, kali ja ŭmieju kazać «nie», kali ja mahu vyrazić ułasnuju złość abo dyskamfort, jaki naradžajecca ŭ kantakcie z kimści — tady šaniec, što hetaja kamunikacyja mianie budzie atručvać, nižejšy. Horšy varyjant — zvyčka ciarpieć niepryjemnuju kamunikacyju i strach pakryŭdzić taksičnaha čałavieka.
Tamu lepš zadavać sabie pytańnie, jak mnie z hetym čałaviekam, kamfortna abo drenna? Tyja, chto ŭvažlivy da siabie, mohuć adznačyć, naprykład, što la taksičnych ludziej jany adčuvajuć złość, žar u hrudziach, u ich mohuć napružvacca muskuły, unutry buduć viravać emocyi — maŭlaŭ, chopić sa mnoj tak razmaŭlać! Abo moža ŭźniknuć ahida, adčuvańnie, što dla mianie hetaj kamunikacyi ŭžo zanadta», — tłumačyć Navackaja.
Adznačajecie ŭ siabie takija reakcyi? Abaznačajcie miežy ŭ taksičnaj kamunikacyi, pavialičvajcie dystancyju ŭ joj abo ŭvohule spyniajcie kamunikacyju, kali čałaviek nie zdolny budavać stasunki nietaksičnym čynam. Sačycie za tym, kab zachoŭvać u hetym emacyjnuju ŭstojlivaść.
Da miežaŭ adnosim naša cieła, našy dziejańni, rašeńni, płany i mety — rečy, za jakija niasiem adkaznaść my. Kali ŭ našu zonu adkaznaści pastajanna niechta traplaje i atručvaje jaje, my možam dać rady hetaj situacyi vusnym čynam. Abaznačcie, što heta — zona asabista vašaj adkaznaści.
Naprykład, kali ŭ vas časta pytajucca, kali vy źbieraciesia naradzić dzicia, možna skazać: «Mnie było b pryjemna, kab pry mnie ty nie zakranała temu baćkoŭstva». Kali niechta nie zadavoleny vašym mužam ci žonkaj, možna skazać: «Mnie niepryjemna, kali ty dazvalaješ sabie takija kamientary nakont majho muža ci žonki. Prašu ciabie tak nie rabić».
Kali vy stavicie miežy, a čałaviek ich pastajanna parušaje, pierš za ŭsio možna spytać, ci hetaja miaža vystaŭlenaja zrazumiełym dla čałavieka čynam. Kali vas razumiejuć, ale ŭsio roŭna parušajuć miežy, možna abaznačyć peŭnyja sankcyi za heta.
Psichołah tłumačyć: «Kali vakoł doma jość płot, niechta časta praź jaho pierałazić i kradzie jabłyki, a my nie ŭvodzim za heta nijakija sankcyi, mahčyma, u čałavieka nie źjavicca impuls spynicca. Mahčyma, vy źviernieciesia ŭ palicyju albo paviesicie na płot kalučy drot, kab kraści jabłyki było mienš kamfortna.
Hetaksama i ŭ kamunikacyi. Kali vašy miežy pastajanna parušajuć i čałaviek nie słuchaje prośby tak nie rabić, to pavinny pryjści niejkija nastupstvy. Naprykład, možna skazać: «Kali ty budzieš tak rabić dalej, ja budu vymušany kłaści trubku telefona i zakančvać razmovu abo sustrakacca z taboj radziej, bo nie maju sił». Vielmi važna, kab hetyja nastupstvy byli realnyja, a nie hučali na słovach, bo inakš heta nie pastanoŭka miežaŭ, a manipulacyja».
«Sapraŭdy taksičny čałaviek vielmi redka zadumvajecca, a ci nie taksičny jon»
Nie zaŭsiody možna całkam admovicca ad kamunikacyi z taksičnaj asobaj — byvaje, što my vymušanyja žyć z takim čałaviekam u adnym domie abo pracavać razam. Julija kaža, što tut važna ŭličvać bahata faktaraŭ: nakolki hety čałaviek taksičny, nakolki vam ciažka ź im kamunikavać, čamu vy ŭpeŭnienyja, što vam nijak nie spynić hetuju kamunikacyju. Kančatkovaje rašeńnie musicie pryniać vy sami.
U psichałohii pryniata ličyć, što zvyčajna čałaviek vyrašaje pierš za ŭsio ŭłasnyja patreby, stvaraje asiarodździe, dzie jamu kamfortna raźvivacca i dasiahać svaich metaŭ, zadavalniać svaje patreby, kab u vyniku mieć dastatkova resursaŭ. Ličycie, što nie možacie spynić adnosiny z taksičnaj mamaj, jakaja kožnuju sustreču tykaje vas u balučyja pytańni? Tady vielmi cikava, navošta vam takija atrutnyja adnosiny, cikavicca psichołah.
U kožnaj kamunikacyi my bałansujem pamiž svaimi patrebami. My majem patrebu być u dobrych stasunkach z rodnymi, ale ŭ toj ža čas musim jašče i dobra siabie adčuvać u hetych stasunkach. Tamu kali čałaviek nie žadaje prysłuchoŭvacca da vas, treba rasstaŭlać dla siabie pryjarytety i vybirać, što dla vas važniejšaje — ułasny spakoj abo zachoŭvańnie stasunkaŭ.
A jak razabracca, ci nie taksičny čałaviek vy sami? Julija raić, pa-pieršaje, abapiracca na kryteryi vyšej i analizavać svaje pavodziny: maŭlaŭ, ci zaŭvažajecie vy za saboj niešta padobnaje? Ci zaŭvažajecie, kab vam było ciažka ŭ kantakcie ź inšymi ludźmi zastavacca ŭstojlivym i karektna vyražać svaje emocyi?
Pa-druhoje, kali vam rehularna kažuć, što la vas drenna i składana, možacie pahutaryć z tymi surazmoŭcami, jakija dla vas najbolš biaśpiečnyja, i ŭdakładniać u ich, u čym kankretna prablema. Prablema źjavy «taksičnaść» u tym, što jana moža skažacca praz uspryniaćcie inšaha, my z roznymi ludźmi pavodzim siabie duža pa-roznamu. Dla kahości ćviordyja miežy mohuć vyhladać taksičnymi, a dla kahości — całkam adekvatnymi.
Tamu tut varta być uvažlivymi, miarkuje śpiecyjalistka: «Jość ludzi, jakija nasamreč duža ahresiŭnyja i dakučlivyja, šmat krytykujuć, ale ihnarujuć hetuju častku svajho charaktaru. Im važna viedać pra takuju svaju asablivaść, źviartać uvahu na toje, jakimi ich bačać inšyja.
Ale, ź inšaha boku, mnie zdajecca, što sapraŭdy taksičny čałaviek vielmi redka zadumvajecca, a ci nie taksičny jon. Takoje pytańnie buduć sabie zadavać chutčej ludzi, jakija bajacca svajoj ahresii, bajacca adstojvać miežy i pakryŭdzić inšaha. Im lepš nie pryčeplivać da siabie jarłyk taksičnaha čałavieka, a razumieć, što taksičnaść naradžajecca ŭ kamunikacyi, i heta nie rysa peŭnaha čałavieka, a chutčej rysa kamunikacyi. I tady adkaznaść za toje, jak pamiž nami składvajecca kamunikacyja, lažyć na abodvuch bakach. Heta varta ŭličvać i tady, kali vam zdajecca, što niechta z vami taksičny, i kali vy sami padajaciesia sabie nadta taksičnym».
Kali my ciarpim taksičnuju kamunikacyju, što moža zdarycca? Možna abrać paźbiahańnie: maŭlaŭ, nie tak mnie i drenna la jaho, usio narmalna, napeŭna, heta sa mnoj niešta nie tak. Ale doŭhaje paźbiahańnie abaviazkova naradžaje napružańnie, i na toje, kab padtrymlivać dystancyju sa svaimi pačućciami, buduć sychodzić našy resursy, hetaja čornaja dzirka pačnie pahłynać našy siły.
Adnojčy sił moža nie chapić, i heta moža vyklikać surjoznyja prablemy: depresiju, emacyjnaje vyharańnie abo fizičnyja chvaroby, jakija budzie ciažka čymści vytłumačyć. Naprykład, u čałavieka na fonie stresu moža być mihreń. Kali hety stres nie razburaje nas, jon moža pačać razburać źniešni śviet, i tady taksičnymi staniem užo my sami.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆBłohier Blišč: «Najvialikšaja duraść, jakuju prydumali milenijały, — vyharańnie». Jamu adkazali
Čamu biełarusy jeduć na Radzimu, kali heta dla ich moža być niebiaśpiečna
Ciapier čytajuć
Kvadrat u Minsku kaštuje rekordna doraha: narešcie pabity rekord 2007 hoda2
Kamientary