Kitaj vypraboŭvaje maršrut u Jeŭropu praz Arktyku. Biełarusam zastajecca ŭzdychnuć
Z-za hłabalnaha paciapleńnia i rastavańnia arktyčnych ildoŭ adkryvajucca novyja mahčymaści dla suśvietnaha handlu. Heta moža źmianić nie tolki łahistyčnyja łancužki, ale i hieapalityčnuju kartu śvietu. U pryvatnaści, dachody Biełarusi ad tranzitu z Kitaja ŭ Jeŭropu źniziacca — asabliva kali naša kraina zastaniecca palityčna ryzykoŭnaj.
Jak paviedamlaje Politico, 20 vieraśnia kitajski kantejnieravoz Istanbul Bridge u supravadžeńni ledakołaŭ adpravicca ŭ 18‑dzionnaje padarožža z najbujniejšaha ŭ śviecie porta Ninbo-Čžoŭšań u brytanski Fielikstaŭ (Felixstowe).
Meta — nie adnarazovy rejs, takija ŭžo byli, a stvareńnie rehularnaha servisu praz Paŭnočny marski šlach, jaki źviaža niekalki partoŭ u Azii i Jeŭropie.
Ekśpiert Arktyčnaha instytuta Malte Chumpiert ličyć, što rastavańnie ldoŭ u Arktycy niasie značnyja hieapalityčnyja nastupstvy.
Pavodle jaho słoŭ, hety rehijon pieršym na płaniecie mianiaje svoj status z-za klimatyčnych źmien, adkryvajučy dostup da resursaŭ i novych transpartnych šlachoŭ. Mienavita heta, a nie štości inšaje, tłumačyć aktyŭnaść Rasii i Kitaja ŭ rehijonie, jakaja była b niemahčymaj jašče 20 hadoŭ tamu.
Doŭhaterminovaja hulnia
Jak adznačaje Chumpiert, šlach praz Arktyku maje dźvie klučavyja pieravahi pierad tradycyjnym šlacham praz Suecki kanał: jon na 40% karaciejšy i kala jaho nie iduć vojny — a prapłyvać kala Jemiena i Samali pa-raniejšamu ryzykoŭna — što robić jaho pierśpiektyŭnaj alternatyvaj dla suśvietnaha handlu.
Analityk Piter Send padkreślivaje, što sama ideja arktyčnaha maršrutu nie novaja — jaje abmiarkoŭvali i teściravali dziesiacihodździami, u tym liku i Kitaj. Adnak klučavoje adroźnieńnie ciapierašniaj sproby — u jaje składanaści i maštabie.
Papiarednija kitajskija rejsy byli prostymi: jany išli z adnaho kankretnaha kitajskaha porta ŭ Hamburh ci Sankt-Pieciarburh. Ciapierašni ž maršrut źviazvaje cełuju sietku partoŭ: čatyry ŭ Kitai i niekalki ŭ Jeŭropie, siarod jakich Raterdam, Hamburh i Hdańsk. Heta robić jaho padobnym nie na adzinkavuju dastaŭku, a na paŭnavartasnuju handlovuju liniju.
Jak tłumačyć ekśpiert, u sudnachodstvie jość dva typy pieravozak: nierehularnyja (kali karabiel idzie tudy, kudy treba dastavić hruz) i liniejnyja (kali karabli chodziać pa strohim raskładzie pamiž vyznačanymi partami, niezaležna ad taho, zapoŭnienyja jany ci nie). Hety kitajski ekśpierymient — jakraz sproba naładzić druhi, bolš składany i stabilny typ pieravozak.
Adnak maštaby pakul mizernyja. «Toje, što jany robiać, składaje kala 1% ad handlu pamiž Dalokim Uschodam i Paŭnočnaj Jeŭropaj», — adznačaje Send.
Pavodle jaho słoŭ, arktyčny maršrut ekanamična apraŭdany tolki ŭ pieryjady pikavaha popytu, kali skaračeńnie času dastaŭki na niekalki dzion važniejšaje za vysoki košt pieravozki.
Pavodle Malte Chumpierta, siońniašnija ścipłyja abjomy nie pavinny ŭvodzić u zman. Jon prahnazuje, što praź niekalki dziesiacihodździaŭ, kali Arktyka budzie volnaja ad lodu na praciahu paŭhoda, hety šlach stanie vielmi pryvabnym.
«Jašče dziesiać hadoŭ tamu ŭsie dumali, što kantejniernyja pieravozki ŭ Arktycy stanuć mahčymymi nie raniej za 2040‑-2050 hady. A ciapier kitajcy robiać heta ŭžo ŭ 2025-m», — kaža Chumpiert.
Jon miarkuje, što hałoŭnaja meta zaraz — nie prybytak, a nabyćcio vopytu: navučańnie ekipažaŭ i razumieńnie, jak pracavać u hetych składanych umovach.
Akramia stratehičnaj mety, jość i niepasrednaja taktyčnaja vyhada. U kancy vieraśnia z Kitaja adpraŭlajucca kaladnyja tavary dla Jeŭropy. Zvyčajny šlach zajmaje 40‑-50 dzion, i ŭsie karabli prybyvajuć u listapadzie adnačasova, stvarajučy vielizarnyja zatory ŭ partach. Idučy praz Arktyku, karabiel moža prybyć na 3‑4 tydni raniej, kali porty jašče pustyja.
U doŭhaterminovaj pierśpiektyvie arktyčny maršrut moža być asabliva karysnym dla pieravozki aŭtamabilaŭ. U adroźnieńnie ad kantejnieraŭ, jakija patrabujuć šmat prypynkaŭ, mašyny možna zahruzić u adnym porcie i vyhruzić u inšym.
«Ujavicie: 10 000 elektramabilaŭ zahruzili ŭ Kitai i vyhruzili ŭ Raterdamie. Praz 10‑-15 hadoŭ heta stanie realnaściu», — davodzić Chumpiert.
Ryzyki maršrutu
Adnak mahčymaści supravadžajucca vialikimi ryzykami. Arktyka nahravajecca ŭ try-čatyry razy chutčej, čym astatniaja płanieta. Mienšaja kolkaść lodu palahčaje prachod, ale i pavialičvaje škodu ŭ vypadku avaryj.
Čorny vuhlarod z paliva, jakoje vykarystoŭvajuć sudny, nanosić u Arktycy ŭ piać razoŭ bolš škody, a likvidavać raźliŭ nafty ŭ hetych umovach amal niemahčyma.
Da taho ž, samo sudna, jakoje vykonvaje rejs, vyklikaje tryvohu. 25‑hadovy kantejnieravoz Istanbul Bridge nie prystasavany dla płavańnia ŭ ildach i, napeŭna, budzie płyści na mazucie, raźlivy jakoj amal niemahčyma likvidavać. Choć vykarystańnie mazuty było technična zabaroniena Mižnarodnaj marskoj arhanizacyjaj u lipieni 2024 hoda, u praviłach zastajucca ščyliny.
Dadatkovuju pahrozu stvarajuć šumavoje zabrudžvańnie i ŭpłyŭ na marskuju faŭnu.
Što da Biełarusi, to ŭ vypadku razhortvańnia arktyčnaha handlovaha šlachu źniziacca dachody Biełarusi ad tranzitu z Kitaju ŭ Jeŭropu i nazad — asabliva kali naša kraina zastaniecca palityčna ryzykoŭnaj, jakoj jana stała ciapier, i kali napružanaja situacyja na jaje miežach budzie zachoŭvacca.
Kamientary
Kaniečnie, kitajcy mohuć i achviaravać prybytkami, dziela dyviersyfikacyi šlachoŭ dastaŭki, tam možna čakać na što zaŭhodna.
Što da zvykłaha maršruta cieraz Suec, poki nie było vypadkaŭ ataki kitajskaha fłotu piratami albo abstrełu ŭ Čyrvonym mory. Nu, tam zvyčajna stračvajuć čas u čakańni čarhi(karavana) dla prachodu Sueckim kanalam, a bolš pieraškodaŭ niama, Sinhapur i Małakku jany pralatajuć nie skidajučy chady.