Hniazdo biełaruskaści Sokrates

Hniazdo biełaruskaści Sokrates

U Krynkach (Biełastoččyna, Polšča) stvarajecca svojeasablivy centar biełaruskaj kultury Villa Sokrates, jaki 14 žniŭnia ładzić pieršaje mierapryjemstva: litaraturnuju sustreču «Tryjaloh biełaruski». Jaje inicyjatar i haspadar Sakrat Janovič adkazaŭ na pytańni biełastockaj «Nivy».

Čym maje być Villa Sokrates?

— Tut budzie kancentravacca dzie-

jańnie, nakiravanaje na abaronu biełaruskaj kultury, asabliva litaratury ad źništažeńnia. Chočam dapamahać biełaruskaj litaratury pryžycca ŭ Eŭropie, dzie pra jaje mała viedajuć. Bo niama kamu jaje papularyzavać. Uźniknieńnie Villa Sokrates, heta — havoračy krychu perversijna — zasłuha nia stolki maja, kolki prezydenta Łukašenki. (sic!) Kali tam usio biełaruskaje plažać tak, kab nie zastałosia paśla nas i mokraha śledu, to ja tut choć kolki mahu, nakolki maju siły, kažu: nie! Niabožčyk Viktar Varašylski niekali skazaŭ mnie znamianalnyja słovy: kali niama mahčymaści zakryčać, to treba choć zapiščać. Ale, kab byŭ niejki znak niazhody, Villa Sokrates — heta naš supraciŭ vyniščeńniu biełaruskaj litaratury.

— Jak heta budzie adbyvacca na praktycy?

— My, — bo ja tut nie adzin, ale i Lonik Tarasevič, i Jurka Chmialeŭski, i inšyja asoby, jakija mohuć u tym nakirunku niešta arhanizacyjna zrabić, — majem namier vydavać peryjadyčny časopis, napačatak raz u hod. U im buduć publikavanyja teksty pra biełaruskuju litaraturu i, šyrej, kulturu na movach Eŭropy. Dla prykładu, kali prafesar Londanskaha ŭniversytetu Arnold Makmilin napisaŭ na anhielskaj movie ese pra prozu Ptašnikava, my jaho tak i apublikujem, dajučy abšyrnaje reziume pa-biełarusku. Abo italjanskaja paetka Krystyjana Moldzi Ravenna (pierakładaje adnaho z našych aŭtaraŭ) napisała padobnaje ese, to my heta apublikujem na italjanskaj movie, a reziume na anhielskaj i biełaruskaj. Ale Moldzi Ravenna taksama paetka, i my budziem namahacca pierakłaści niešta jaje na biełaruskuju movu. Heta taki znak udziačnaści, ale nia tolki. Našaj stratehijaj budzie stvarańnie, tak skazać, hniozdaŭ zacikaŭleńnia biełaruskaściu ŭ Eŭropie. Majem šaniec stvaryć takoje hniazdo ŭ Venecyi, Londanie ci Hanovery. Zaviazvajem suviazi z bretonskimi aŭtarami.

— A biełaruskija aŭtary? Ci budzie i dla ich u časopisie miesca?

— Ludmiła Rubleŭskaja napisała vielmi dobraje ese pra aktualny stan biełaruskaj litaratury. My jaho apublikujem nie pa-biełarusku, ale na adnoj z eŭrapiejskich movaŭ, kab ludzi ŭ Eŭropie zmahli ź jaho daviedacca pra biełaruskuju litaraturu. Nam razychodzicca pra toje, kab intelektualnaja Eŭropa, jakaja viedaje pra biełaruskuju litaraturu z encyklapedyi, pamaleńku joju zacikaŭlałasia, napačatak cieraz pasrednictva niešmatlikich aŭtaraŭ, jakija ŭžo joju cikaviacca i pra jaje pišuć. A pierakłady na biełaruskuju movu majuć padvojnaje značeńnie. Pa-pieršaje, lubomu aŭtaru zaŭsiody cikava pabačyć pierakład svaich tvoraŭ i pryjemna, kali jaho pierakładajuć. A pa-druhoje, takija pierakłady ŭvachodziać u substancyju biełaruskaj litaratury, eŭrapieizujuć jaje. Sprava ŭ tym, kab biełaruskaja litaratura chutčej nabyvała eŭrapiejski kantekst. Kab nie była paviernutaja ŭ adzin, uschodni bok. Bo kultura ŭsiebakovaja.

— Villa Sokrates, značyć, maje być našaj vizytnaj kartačkaj u śviecie. A jakoje miesca zojmie jana pamiž užo isnujučymi i stvaranymi biełaruskimi kulturnymi centrami na Biełastoččynie?

— My ŭ nijakim razie nikomu nie kankurenty. BHKT, dla prykładu, heta arhanizacyja narodnaja, BAS — studenckaja. Kožnaja arhanizacyja maje svoj profil, svaju metu i klijentaŭ. Villa Sokrates — heta struktura absalutna elitnaja, ekskluzyŭnaja, aryjentavanaja vyklučna na litaraturnaje i mastackaje asiarodździe. Jana budzie žyć u tvorčych asiarodździach paetaŭ, piśmieńnikaŭ, pierakładčykaŭ. Napeŭna Villa Sokrates budzie mieć značeńnie Litaraturnamu abjadnańniu «Biełavieža», chacia b tamu, što my tut na miescy i budziem jaho čaściej ekspanavać. Zrešty, jość kaho, majem dobrych paetaŭ, jak chacia b Jan Čykvin. Niesumnienna, niejki hramadzki ŭpłyŭ Villa Sokrates mieć budzie, ale šyrejšaha vodhuku, moža pa-za samymi Krynkami, my nie spadziajemsia.

— Jakija najbližejšyja plany?

— U pałovie žniŭnia ładzim tut sustreču z symbaličnaj nazvaj: tryjaloh biełaruski. Prymuć u joj udzieł našy biełastockija aŭtary, piśmieńniki ź Biełarusi i aŭtary z Zachodniaj Eŭropy jak treci bok. Dalej usio budzie zaležać ad finansaŭ. Naša aktyŭnaść zadarma, bo ni ja, ni chto kolečy z maich kaleh na hetym nie zarablaje. Hrošy patrebnyja na časopis i sustrečy. My dumajem, razam z vychadam svajho časopisa ładzić niekalkidzionnuju biasiedu jaho aŭtaraŭ z Anhlii, Francyi, Italii, Niamieččyny, tak bolš-mienš dziesiać čałaviek. Takija litaraturnyja sustrečy, svabodnyja dyskusii, sympozijumy buduć mieć vielmi vialikaje značeńnie, bo takim čynam my stvorym jak byccam radzinu, hurt ludziej znajomych, dapamahajučych adzin adnamu i zacikaŭlenych pašyreńniem biełaruskaj litaratury ŭ Eŭropie.

Uspamahli ŭžo nas niekatoryja biznesmeny, jak Mirasłaŭ Ciełušecki ci Valancin Sielviasiuk, našy dobryja znajomyja. U apošni čas atrymali my čatyry tysiačy złotych ad Fondu Batoryja. Heta sumy niedastatkovyja, ale pačatak zaŭsiody ciažki. Nia budziem planavać mnoha, plany lohka rabić. Horš ź ich ažyćciaŭleńniem. Daj Boh, kab nam udałosia vypuskać raz u hod časopis, jakomu my nadali łacinskuju nazvu «Anno Albarutheni», heta značyć «Biełaruski hod». Łacinskaja nazva nie z fanaberyi, a kab była čytelnaja ŭ Eŭropie, kab, kali chto jaho voźmie ŭ ruki, viedaŭ čaho spadziavacca.

— Sorak hadoŭ Litaraturnaje abjadnańnie «Biełavieža» čakała svajho časopisa. Pieršy numar «Termapiłaŭ» źjaviŭsia tolki ŭ pačatku hetaha hodu. Ci «Anno Albarutheni» nia budzie jamu kankurencyjaj?

— Što Vy? «Termapiły» — heta časopis dla biełaruskich aŭtaraŭ, a naš — dla aŭtaraŭ eŭrapiejskich, jakija cikaviacca biełaruskaj litaraturaj, kulturaj, dla siabroŭ biełaruskaj litaratury ŭ Eŭropie.

Interviju ŭziaŭ Mikoła Vaŭraniuk