Listy ŭ redakcyju

 Listy ŭ redakcyju

Ja j palityka

Pamiataju, jak u 88-m hodzie pajšoŭ u pieršuju klasu siaredniaje škoły, dzie adnym ź pieršych urokaŭ mieła być biełaruskaja mova. U tyja časy ja navat nia viedaŭ, što musić być takoje — Biełaruś i biełaruskaja mova, bo tolki viarnuŭsia ź Niamieččyny, dzie baćka adbyvaŭ vajskovuju słužbu, na radzimu.

Kali nastaŭnica vitałasia z nami, ja ź nieŭrazumieńniem hladzieŭ na jaje, bo nia moh uśviadomić, čaho jana choča. (Musić, spužaŭsia.) Navučańnie pačałosia z taho, što była namalavana vieličeznaja LITARA «I», jakuju nam reprezentavali jak «I-biełaruskuju». Voś tady ja j spytaŭsia: «A kakije astalnyje bukvy v biełaruskam jazykie?» Što j kazać, nastaŭnica ździviłasia, bo joj nia ŭciamić było, što dla mianie, akramia rasiejskaj, usie movy zdavalisia zamiežnymi, a, značyć, i z sobskim alfabetam.

Mova mnie spadabałasia, mo spracavała hienetyčnaja pamiać. Choć uva mnie ciače j polskaja, i rasiejskaja kroŭ, ale ž asnoŭny adsotak składaje ŭłasna biełaruskaja, «lićvinska-jaćviaskaha» raźlivu.

U pačatkovych klasach zacikaŭleńnie movaju j biełaruščynaj było vypadkovym, zdarałasia čas ad času. Ale značna paźniej ja adnojčy štości šukaŭ u kniharni, kali raptam na palicy z usialakim knižnym praduktam natrapiŭ na vieršy Ryhora Baradulina, tannyja ŭ hrašovym vymiareńni, ale, jak akazałasia paźniej, — najkaštaŭniejšyja ŭ jakasna-hłybinnym. Što kazać, vieršy pračytaŭ za adzin viečar i pabačyŭ dasiul niabačanuju Biełaruś.

...Na biełaj kašuli čyrvony pisiah
Ad złości padstupnaha mieča.
Bieł-čyrvona-bieły balučy ściah
Sklikaje na sumnaje vieča...

Heta byŭ 1992 hod. Ja nie cikaviŭsia palitykaj, ale, viadoma, zaŭvažyŭ nabyćcio niezaležnaści i ŭračysta pryjemny, ramantyčny sens vierša.

Potym byŭ 1993... Putč u Maskovii prymusiŭ zadumacca.

Kali byli prezydenckija vybary ŭ Biełarusi, ja byŭ u vioscy ŭ dzieda z babulaju, na vakacyjach. Pamiataju, jak išli na vybarčy ŭčastak, jak dzied pakinuŭ svoj hołas «antykarupcyjaneru i abaroncu sialanaŭ» i lasnuŭ čarku ŭ kaviarni, što mieściłasia pobač. Śviata, viadoma, jość śviata...

Potym byŭ słavuty referendum, u časie jakoha ja bieskłapotna hojsaŭ u rodnym Bieraści... Palityka, jak i zaŭsiody, była mnie «pa šarabanie».

Ale ž kali pačali zdymać symboliku ź dziaržustanovaŭ, ja zacikaviŭsia, bo aburała źniavaha nacyjanalnaha j zakipała pytańnie: «Ci nie antybiełaruskija siły dziejuć hetak, jak šmatkroć zdarałasia ŭ historyi?»

1999. Pamiataju, jak u «Rezanansie» paśla niamiskaje trahiedyi ździekliva prareklamavali hazety «špikulantaŭ na ludzkoj kryvi j admarozkaŭ». Nia viedaju, jak dla kaho, ale dla mianie «Naviny» patychnuli viasnoju, maładościu j niejkaj letniaj ramantykaj razam. Nasamreč pavietra patychała navalnicaj.

...U červieni ja zdavaŭ ekzameny za kurs siaredniaj škoły, siarod jakich i biełaruskuju movu ź litaraturaj. Hetak zdaryłasia, što ŭ dzień, kali ja ciahnuŭ bilet z pytańniami, Vasil Bykaŭ śviatkavaŭ narodziny. Pra jaho j paščaściła raspaviadać, bałazie, uračystaść raspoviedu była zabiaśpiečanaju...

Nia viedaju, jak dla kaho, a dla mianie mova nie pamierłaja, jana žyćmie i hučaćmie, jak maje być. Choć ja nie źnitavany ź joju z malenstva, choć žyvu ŭ rasiejskamoŭnym abšary vajskovaha haradku, abrazaŭ i kpinaŭ ź Biełarusi nikoli nie tryvaju, asabliva z vusnaŭ «tutejšaha». Kali patrebna abaraniać sobskuju biełaruščynu, navat kultura pieratvarajecca ŭ mocnuju palityčnuju siłu... Tak musić być i hetak stałasia.

Kali chrestamatyjnyja piśmieńniki, pieśniary j mastaki, historyki j navukoŭcy dałučajucca da supracivu, što ž kazać pra prychilnikaŭ ichnaje tvorčaści!

Tvorčaje natchnieńnie ŭ palityčnym žyćci šmat razoŭ macniejšaje za štodzionnuju skiravanaść pozirkaŭ na Ŭschod.

Siaržuk Prudnikaŭ, Bieraście

Treciaja sila u Bierasci

U miastecku zjavilisia cikavyja ulotki sa stylizavanaj svastykaj u pravym kucie. Nalapila ich arhanizacyja «Biely Front». Na rasiejskaj movie na ulotkach zmiascausia poklic: «Kali ty slavianin i patryjot svajoj ziamli, chadzi u «Biely Front».

Hetak zarhanizavalisia tutejsyja «skinheady». Toje, sto kazuc, sto jany amal usie uvajsli u sklad RNE — chlusnia, bo jany tlumacac zjaulennie carhovaha ekstremisckaha zhurtavannia u Bielarusi lozunham «White Pride!» Da apahanvannia habrejskich sviatyniau pakul nie dajslo, ale smat pracy prybylo chlopcam z «Kraju».

Cikava toje, sto smat chto, pa maich zviestkach, sa skinheadau razhladau pytannie ab uvachodzie u «Kraj», ale niaviedannie i niepavaha da bielaruskaje movy i spacuvannie rasiejskim vojskam u Cacenii, sto vypiestavana rasiejska-bielaruskim aficyjozam, uziali vierch. Kali admiezavannie ad «Kraju» zrazumielaje, to admiezavannie ad RNE adbylosia z jinsych prycynau: skiny bajacca represijau z boku uladau.

Ciapier ulasna bielaruskim radykalam supracstaic Front z rasisckaha «Bielaha Frontu» i RNE. Abstanouka napruzvajecca.

Tyler A., Bierascie

Adkryty list da kiraŭnictva Mienharvykankamu

22 krasavika 2000 hodu kiraŭnictva Tavarystva Biełaruskaj Movy imia Franciška Skaryny nakiravała ŭ Mienharvykankam zajaŭku na praviadzieńnie mitynhu z metaj ahitacyi za biełaruskamoŭnuju adukacyju, stvareńnie Biełaruskaha Nacyjanalnaha Ŭniversytetu, a taksama z nahody 5-ch uhodkaŭ refeendumu 1995 hodu. U zajaŭcy miescam praviadzieńnia mitynhu my prapanavali placoŭku la Pałacu kultury čyhunačnikaŭ. Mienavita tam adbyŭsia apošni mitynh TBM letaś u vieraśni. Adnak kiraŭnictva Mienharvykankamu biez uzhadnieńnia z nami pryniało rašeńnie pieranieści mitynh na placoŭku ŭ parku la pł.Banhałor. U źviazku z hetym kiraŭnictva TBM ličyć niemahčymym i abraźlivym dla ahulnabiełaruskaj arhanizacyi, jakaja naličvaje ŭ svaich šerahach kala 6 tysiačaŭ siabroŭ, ładzić mitynh u miescy, dzie žychary vakolicaŭ zvyčajna vyhulvajuć sabak!

Zaniaŭšy takuju niekanstruktyŭnuju pazycyju, novaje kiraŭnictva Mienharvykankamu ryzykuje stracić pavahu značnaj častki mienčukoŭ.

Staršynia TBM Aleh Trusaŭ

Padstancyja ŭpała achviaraju

Pamiž staličnymi mikrarajonami Ŭschod i Ŭručča za mohiłkami pry šašy stajaŭ budynak transfarmatarnaj padstancyi. Apošnija piać hadoŭ jaho palubili hraficisty. Šmat što pisali na ścienach, ale najbolš časta «Žyvie Biełaruś!», «Vola abo śmierć!», «Svabodu palitviaźniam!», roznyja dościpy pra Łukašenku. Hetyja hrafici isnavali zvyčajna da čarhovaj vypravy Łukašenki ŭ rasiejskuju pravincyju — hetaj šašoj jon jeździć u aeraport.

Napiaredadni padstancyju całkam bialili. Dniami padstancyja źnikła — jaje źnieśli. Praŭda, nasuprać taho miesca, dzie jana stajała, jość betonnaja aharodža. Letaś tam byŭ nadpis «Lublu Biełaruś!» Aharodžu pafarbavali žoŭtym koleram. Cikava, kolki jana pratryvaje?

Valery Pałściuk, Miensk