Новая кніга пра беларускія могілкі на Бацькаўшчыне і за яе межамі.
Вольга Іпатава. Свабода да апошняга дыхання: аповеды пра падарожжы. Мінск: Кнігазбор, 2007. -- 184 с.
Гэтая кніга распавядае пра падарожжы па беларускіх могілках. Цягам 2005—2006 гг. Вольга Іпатава наведвала нэкрапалі, дзе пахаваныя дзеячы: пісьменьнікі, мастакі, грамадзкія дзеячы, рэвалюцыянеры. Вынікам паездак сталі больш чым 40 нарысаў, зьмешчаныя ў гэтым выданьні.
У кожным з эсэ распавядаецца пра пэўнага чалавека, ягоны апошні жыцьцёвы шлях, а часам і сёньняшні стан магілы.
У кнізе зьмешчаныя нарысы пра Тамаша Ваўжэцкага і кс. Уладзіслава Чарняўскага, Уладзіслава Сыракомлю і вечнага вандроўніка Язэпа Драздовіча, Алеся Адамовіча і Паўлюка Багрыма, Міхала Валовіча і Франца Аляхновіча, Янку Журбу і Аляксея Карпюка, паўстанцаў 1794 г. і 1863 гадоў. Пра тых, чые сапраўдныя ці сымбалічныя магілы (як Антона Луцкевіча) ёсьць у Беларусі ці на літоўскай Віленшчыне.
Асобныя разьдзелы прысьвечаныя Вільні, беларускаму некрапалю ў Іст‑Брансьвіку (ЗША), асобным беларускім пахаваньні ў Канадзе.
У кнізе зьмешчана каля 50 фатаздымкаў беларускіх магіл.
У пасьлямове Вольга Іпатава піша: «Я напісала далёка не пра ўсіх, пра чые апошнія прыстанкі хацела б узгадаць. (…)Ня згадваю я і пры пахаваньні ў Менску — для гэтага патрэбны былі б тамы ды тамы. Зьмест кнігі склалі толькі падарожжы самых апошніх гадоў па мясьцінах, дзе я змагла зрабіць здымкі (хай даруюць мне майстры фатаграфіі за іх недасканаласьць), узгадаць, чым дарагія нам усім людзі, чыім магілам разам з аднадумцамі я змагла пакланіцца».
Думаецца, што кніга «Свабода да апошняга дыхання» — вартая таго, каб быць уключанай у сьпіс найлепшых беларускіх кніг 2007 г.
Дарэчы, у Акадэмкнізе яна каштуе мізэрныя грошы — 4 800 руб.
Каментары