Меркаванні44

Каталіцтва, чыстыя вуліцы і ўсе гавораць па‑беларуску

Расейскія стэрэатыпы пра Беларусь. Піша Алесь Чайчыц.

Хаця расейцы лічаць Беларусь самай блізкай ім краінай, яны знаёмыя зь ёй значна горш, чым зь меней сымпатычнай большасьці зь іх Украінай. Усё ж украінцы ўтвараюць другі па колькасьці этнас у Расеі, а беларусы нядаўна вышлі зь першай дзясяткі найбуйнейшых нацыянальнасьцяў.

За апошнія гады ў расейскай грамадзкай думцы нівэляваліся, адышлі ў цень старыя, часоў БССР, побытавыя, песьняроўска‑бульбяна‑трактарныя клішэ. Да іх зьвяртаюцца інэрцыйна, і ўсё радзей: проста Беларусь паступова зьнікла з інфармацыйнага фокусу расейскага абываталя ў параўнаньні, скажам, з краінамі Заходняй Эўропы і Амэрыкі.

Першы ў сьвеце расейска‑беларускі слоўнік і нямецкія млыны

Традыцыйна самы пашыраны і стабільны расейскі стэрэатып пра Беларусь сьцьвярджае, што беларусы — гэта тое ці амаль тое самае, што расейцы. Шкада, што і самі беларусы часта падыгрываюць гэтаму клішэ — ня столькі празь яго праўдападобнасьць, колькі праз пэўную рысу нацыянальнага характару. Гэтая ж рыса, калі б гісторыя склалася крыху іначай, не дазволіла б беларусам аспрэчваць уяўленьне пра тое, што беларусы — амаль тое самае, што палякі.

Прыгадваецца жарт з КВН, які выразна характарызуе стаўленьне расейцаў да беларусаў: маўляў, выйшаў першы ў сьвеце расейска‑беларускі слоўнік, дзе адзінае адрозьненьне — беларускае слова «Лукашэнка» замест расейскага слова «прэзыдэнт».

У той самы час унутры расейскага грамадзтва сустракаецца і дыямэтральна супрацьлеглы стэрэатып пра Беларусь — як пра заходнюю, эўрапейскую краіну. Прычына яго пашыранасьці і ў тым, што людзі схільныя распаўсюджваць на Беларусь свае веды і ўяўленьні пра суседнія зь ёй краіны. Гледзячы на кіраўніцтва Ўкраіны ці Літвы, складана ўявіць, што А.Лукашэнка беларускай мовай не карыстаецца і, тым болей, што нацыянальная мова можа гэтак дыскрымінавацца.

У Маскве і іншых буйных расейскіх гарадох часта сустракаюцца крамы, што спэцыялізуюцца на беларускім тэкстылі ці мэблі, але належаць расейцам і аздабляюцца расейцамі. Часта на гэтых крамах малююцца сярэднявечныя замкі, млыны і ледзьве не нямецкія вясковыя хаткі, што стварае нязвыклы, хаця прыгожы і жаданы вобраз Беларусі.

Магчыма таксама, такі спэцыфічны стэрэатып адлюстроўвае пэўнае «расчараваньне» чалавека ў клішэ пра беларуска‑расейскае падабенства, якое наступае ад першага павярхоўнага сутыкненьня з сапраўднай Беларусяй: выходзіць, што беларусы адрозьніваюцца ад расейцаў і імёнамі, і мовай, і культурай, і веравызнаньнем. Адзін мой знаёмы нават сьцьвярджаў, што «Беларусь — гэта каталіцкая краіна, як Польшча ці Чэхія».

Незразумелая беларуская мова

У свой час расьсьмяшылі камэнтары расейскіх тэлежурналістаў адносна візыту беларускага кіраўніка да Уга Чавэса. «Відаць, Лукашэнка так расчуліўся, што нават перайшоў на расейскую мову», — інтрыгавалі знаёмага зь беларускай моўнай сытуацыяй гледача журналісты аднаго з цэнтральных тэлеканалаў. Тлумачэньне фразы прыйшло праз сэкунду: «Магчыма, у Вэнэсуэле проста не знайшлі перакладчыка зь беларускай». Што да самой мовы, дык было цікава ўбачыць, як большая частка расейцаў абсалютна не ўспрымае яе на пісьме. «Украінская мова — зразумелая, а беларуская — зусім не». І сапраўды, на пісьме ўкраінская мова аб’ектыўна значна больш падобная да расейскай. Тое самае тычыцца пісьмовых сэрбскай ці баўгарскай.

У адным зь нядаўніх расейскіх экшн‑фільмаў самалёт пралятае над тэрыторыяй Беларусі, і службоўцы беларускай супрацьпаветранай абароны размаўляюць міжсобку па‑беларуску. Карціна, якая для сучаснай Беларусі зьяўляецца фантастычнай, расейцам падаецца цалкам натуральнай. У зусім сьвежым фільме «Cloverfield» ёсьць эпізод, дзе героі ў разбураным Нью‑Ёрку сустракаюць купку замежнікаў, якія лямантуюць на нейкай незразумелай мове. У расейскай вэрсіі дубляжу замежнікі размаўляюць… па‑беларуску.

Што казаць, такія забабоны выклікаюць усьмешку і нават маўклівае сарамлівае нежаданьне іх зьняпраўджваць.

Здушыць у абдымках «лепшую Расею»

Так, з аднаго боку, большасьць расейцаў хацелі б, каб Беларусь была ў складзе Расеі. Гэтае тыпова расейскае жаданьне любоўна душыць суседзяў у братэрскіх абдымках праяўляецца ў дачыненьні да Беларусі асабліва яскрава. Зь іншага боку, для многіх расейцаў Беларусь — гэткая недатыкальная краіна‑мара, і многім бы хацелася, каб сутнасна Беларусь далучыла да сябе Расею і распаўсюдзіла сваю дабрадзейную аўру на блудную Гіпэрбарэю, што пакаялася.

Супярэчлівае ўяўленьне расейцаў пра Беларусь — гэта нібы мара пра нейкую «лепшую Расею», населеную блакітнавокімі сьветлавалосымі славянамі пад кіраўніцтвам добрага цара, які робіць вуліцы чыстымі, платы пафарбаванымі, а пэнсіі высокімі. Яны шчыра вераць, што ў Беларусі адбылося тое, чаго так і ня зьдзейсьнілася ў Расеі за яе пяцісотгадовую гісторыю, нягледзячы на несупынныя сызыфавы намаганьні кіраўніцтва: пабудова агульнага шчасьця жорсткім прэзыдэнцкім дэкрэтам. Як аўтарытэтны апазыцыйны эканаміст Дзялягін, яны з сур’ёзным выглядам разважаюць пра дасягненьні беларускай эканомікі, наіўна грунтуючыся на афіцыйнай беларускай статыстыцы ці на эўфарычных допісах маскоўскіх блогераў пра аднадзённыя паездкі ў Менск.

Стэрэатыпы не закансэрваваныя ў часе. Паступова расейскія стэрэатыпы пра Беларусь разам зь яе іміджам эвалюцыянуюць у кірунку расчараваньня. За апошнія гады зьявіўся вобраз беларусаў‑гастарбайтараў: «Вот почему все мы едем в Москву — с голоду‑гду‑гду‑гду, с голоду‑гду», сьпявалі на песьняроўскі матыў карыкатурныя беларусы на чарговым расейскім гумарыстычным тэлешоў. Дзяржаўная прапаганда ў пэрыяды абвастрэньня напружанасьці з афіцыйным Менскам не ўпускае шанцу намаляваць красамоўны вобраз Аляксандра Лукашэнкі, што крадзе расейскі газ. Зрэшты, эксцэнтрычны прэзыдэнт зрабіўся самым яскравым сымбалем і ўвасабленьнем Беларусі, на вялікі жаль, для ўсяго сьвету, а ня толькі для Расеі.

Сьмешныя і абразьлівыя, фантастычныя і змрочна‑рэальныя, расейскія клішэ пра Беларусь супярэчаць адно аднаму і сьведчаць пра непраўдзівасьць аднаго, самага галоўнага стэрэатыпу — пра тое, што Беларусь і Расея маюць супольны лёс. Можна спадзявацца, што калі‑небудзь згасьне крывадушны патас пра «братэрства» і «падзелены народ», і на яго месца прыйдуць сухія добрасуседзкія ўзаемапаважлівыя стасункі. Хаця ўзаемныя стэрэатыпы, канечне, будуць існаваць і ў той далёкі ад нас час.

Каментары4

Цяпер чытаюць

«Гэта шлях адзіночкі». Беларус большую частку жыцця праводзіць у вандроўках — наведаў ужо амаль 500 аб’ектаў ЮНЕСКА9

«Гэта шлях адзіночкі». Беларус большую частку жыцця праводзіць у вандроўках — наведаў ужо амаль 500 аб’ектаў ЮНЕСКА

Усе навіны →
Усе навіны

Без шлагбаўма і па перадаплаце. Што зменіцца для аўтамабілістаў Беларусі: новыя правілы платных парковак

Якая гарэлка з Беларусі ўвайшла ў рэйтынг найлепшых сусветных алкагольных брэндаў12

Топ-100 кампаній Польшчы з беларускімі каранямі ўзначаліў EPAM, у спіс увайшла і кампанія Сахашчыка11

Тачыць лясы. Што такое лясы і навошта іх точаць?1

Чаму цямнее Сусветны акіян і чым гэта пагражае2

Бацька Ілана Маска прыляцеў у Маскву для ўдзелу ў форуме, арганізаваным Дугіным8

У Германіі ацанілі страты Расіі ў выніку спецаперацыі «Павуцінне»1

Ілан Маск незадоўга да адстаўкі пабіўся з міністрам фінансаў11

У Мінску адкрылі Нацыянальны футбольны стадыён14

больш чытаных навін
больш лайканых навін

«Гэта шлях адзіночкі». Беларус большую частку жыцця праводзіць у вандроўках — наведаў ужо амаль 500 аб’ектаў ЮНЕСКА9

«Гэта шлях адзіночкі». Беларус большую частку жыцця праводзіць у вандроўках — наведаў ужо амаль 500 аб’ектаў ЮНЕСКА

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць