28 траўня споўнілася 90 гадоў найстарэйшаму беларускаму сьвятару ў замежжы айцу Кастусю Маскаліку. Пакручастыя лёсы ваеннага пакаленьня кідалі айца Кастуся па шырокім сьвеце, але ня здолелі пахіснуць ягонае глыбіннае беларускасьці.
Дзяцінства й юнацтва было закалыханае нясьпешным заходнебеларускім мястэчкам Гародзеем (сёньня ў Нясьвіскім раёне), так няўдала перазваным Саветамі на Гарадзею, і гэтая тутэйшая нясьпешнасьць сталася адной з самых пазнавальных рысаў айца Кастуся. Ён так і не навучыўся адпавядаць шалёным вібрацыям сучаснага сьвету, назаўсёды застаўшыся там, у сваім усё больш і больш далёкім дзяцінстве.
Калі вайна захлынула Гародзей, Кастусь быў прызваны ў Чырвоную Армію, зь якой апынуўся на ўсходзе СССР, а потым запісаўся ў войска генэрала Андэрса, бо Чырвонае войска аніяк не адпавядала ягоным уяўленьням пра свой зямны шлях.
Прайшоў з войскам увесь Блізкі Усход, на ўсё жыцьцё запомніўшы даты й дэталі тога падарожжа, якое ён, пабожны хлопец, патрапіў ператварыць у пілігрымку на Сьвятую Зямлю.
Потым, ужо старым і нямоглым сьвятаром Беларускае Каталіцкае Місіі ў Лёндане, айцец Кастусь за якім‑небудзь сьняданкам мог раптам сказаць: «Сёньня 50 гадоў, як я перайшоў Ярдан», або, скажам, як я ўвайшоў у Ерусалім. І ганарыўся, што за ўсё вайну не зрабіў аніводнага стрэлу! (ён, здаецца, служыў пры кухні, і таму яму гэта ўдалося). А таксама захаваў адзін новенькі камплект вайсковае бялізны.
Па вайне ў рымскім езуіцкім калегіюме Rusicum атрымаў адукацыю ды быў высьвячаны на сьвятара. Працаваў у розныя гады ў розных краінах — то чытаў па‑беларуску навіны на ватыканскім радыё, то ўзначальваў беларускую каталіцкую місію ў Парыжы (пакуль беларускі сьвятар‑падзьвіжнік Леў Гарошка праходзіў марыянскі навіцыят у Лёндане).
Але найбольш часу, бадай, пражыў у Лёндане. І заўсёды‑заўсёды ў думках жыў дома, у ідэальным Гародзеі свайго жыцьця, сталіцы свае душы. У любы момант ён мог пачаць аповяд пра тамтэйшых людзей, часам згадваючы, хто ў што быў апрануты пры нейкай нагодзе. Да драбніцаў апісваў, як на якое сьвята ўпрыгожвалі царкву, што рабілі, што гатавалі ды сьпявалі па сьвятах у хаце, як хавалі старых, а як маладых, а як тапельцаў — і гэтым расповедам не было канца.
І ўсё гэта — на пекнай, цёплай і жывой беларускай мове, на якую аніяк не наклаліся іншыя жыцьцёвыя лінгвістычныя досьведы. І бульба нязьменна звалася «картопляй», і прозьвішчы былі «прозьвіскамі», і сакавітыя выразы ня трацілі свайго водару.
Вось ужо колькі год айцец Кастусь жыве ў доме для старых і так глыбока пагрузіўся ў свае ўспаміны, што ўсё цяжэй пазнае твары ды імёны тых, каго ўведаў у апошнія пару дзесяцігодзьдзяў. Але спытайцеся пра даваенную Беларусь — і жывая рака ўспамінаў закрынічыць ізноў. Ён навечна застаўся часьцінкаю Беларусі, беларускае памяці, якой так бракуе нам цяпер.
Барані цябе Бог, айцец Кастусь.
Цяпер чытаюць
«Міс Беларусь» усё больш нагадвае конкурс прыгажосці ў гарэме24
Каментары