Грамадства77

Памёр Іосіф Навумчык

«Бацька пражыў 86 гадоў, і да апошніх дзён сачыў за падзеямі — і ў свеце, і ў Беларусі. Увогуле, быў грамадска актыўным, таму і пішу гэтыя радкі, крыху схалястычна. Ён паспеў надыктаваць мне ўспаміны і ацэнкі сітуацыі ўнутры кіраўніцтва БССР апошняга савецкага дзесяцігоддзя (больш гэтага ніхто не зрабіў, наколькі ведаю), я іх пачаў афармляць яшчэ пры ягоным жыцці і абавязкова надрукую, яны рэальна каштоўныя для будучых гісторыкаў», — напісаў у фэйсбуку ягоны сын, журналіст Сяргей Навумчык. Прыводзім гэты допіс цалкам.

«Тата належаў да вельмі вузкага кола кіраўнікоў [Іосіф Навумчык быў сакратаром абкама партыі ў Віцебску — НН], якія мелі тое, што сёння мы называем нацыянальнай свядомасцю. Вузкага настолькі, што пералік іх імёнаў змесцяцца ў два радкі, калі ўвогуле не адзін. У 20-х, 30-х гадах і пазней усё нацыянальнае ў сферы эліты было вынішчана; у суседняй Літве гэты працэс пачаўся на адно пакаленне пазней — магчыма, таму там Бразаўскасы і выйшлі на першыя афіцыйныя пазіцыі і зрабілі тое, што мусілі зрабіць.

У гуманітарным сэнсе ягоная бясспрэчная заслуга — выратаванне тысяч жыццяў, бо ў якасці дарадцы ЦК КПСС у Кабуле ён быў адным з тых, хто паўплываў на рашэнне Гарбачова і Палітбюро вывесці войскі з Афганістана. У нацыянальным — спрыянне беларускім пісьменнікам, у прыватнасці, пастаноўцы ў 70-я на сцэне Коласаўскага тэатра п’есаў Караткевіча «Званы Віцебска» і «Кастусь Каліноўскі», а таксама стварэнне цэлай сеткі арганізацый ТБМ на Віцебшчыне.

Таварыства беларускай мовы было сэнсам ягонага жыцця апошніх дзесяцігоддзяў. Ён быў сузаснавальнікам (у 1989) ТБМ імя Скарыны, уваходзіў у яго кіраўніцтва, а пасля выхаду на пенсію 25 гадоў — чвэрць стагоддзя — узначальваў Віцебскую абласную Раду ТБМ. Папрасіўся ў адстаўку толькі тады, калі ўжо ў літаральным сэнсе ногі не дазвалялі амаль штодзённа абыходзіць установы з просьбамі ды патрабаваннямі, ды ездзіць у раёны (але застаўся ганаровым старшынём аж да моманту ліквідацыі ТБМ).

На шчасце, я паспеў сказаць бацьку, што практычна ўсім абавязаны яму. Не ў тым сэнсе, што мне пашанцавала быць сынам чалавека, які займаў усё больш высокія пасады, а ў тым, што бацька вызнаваў каштоўнасці, якія, як я цяпер разумею, перадаў нам з сястрой.

Прывяду толькі адзін прыклад, ён патлумачыць, што я маю на ўвазе. Як сакратар абкама, ён, натуральна, меў усе адпаведныя статусу прывілеі — кватэру, службовыя аўтамабілі, службовую дачу і г.д. Але: пральная машына, якая была ў кожнай другой гарадской сям’і, у нас з’явілася толькі ў сярэдзіне 80-х, калі нарадзіўся ягоны ўнук, мой пляменнік Мікіта, і аб’ём прання, зразумела, павялічыўся. Да гэтага ўсе гады мама прала рукамі. На пральную машыну проста не было грошай. Так, у сакратара абкама.

А прычына простая: сярод прывілеяў была магчымасць набываць кнігі па спісе так званай кніжнай экспедыцыі ЦК КПСС — любыя, якія выдаваліся на тэрыторыі СССР. І вось практычна ўсе грошы ішлі на кнігі. Дома была сабраная вялізная бібліятэка. І мае ўспаміны пра тату з дзяцінства — з кнігай (ці газетай) у руках.

Вось гэта тое, што мне, на шчасце (думаю, што ўсё ж на шчасце), ад бацькоў перадалося: грошы ніколі не былі прыярытэтам. Ні тады, калі іх не было, ні тады, калі яны з’яўляліся. Так, кніга — лепшы падарунак.

А яшчэ — дома ў нас увесь час хтосьці гасцяваў. Практычна штодзённа. Ён быў вельмі добрым, шчырым, адкрытым чалавекам. Бацька сябраваў і быў знаёмы з людзьмі самымі рознымі — рознымі і паводле статусу, і адносна палітычных пазіцый.

Рыгор Барадулін і Іосіф Навумчык. Фота: з фэйсбука Сяргея Навумчыка

Вось некаторыя асобы, якіх ужо няма сярод жывых і якія адыгралі ў той ці іншай ступені ролю ў ягоным (а значыць, і ў маім) жыцці, і пра якіх ён заўсёды прыгадваў з цеплынёй, і якія таксама ставіліся да яго, як я дакладна ведаю, добра: Пётр Машэраў (кіраўнік БССР), Сяргей Паўлаў (кіраўнік камсамола, адзін з паплечнікаў Хрушчова, які разгарнуў грамадства ад сталінскага тэрору), Юрый Гагарын (першы касманаўт), нашы пісьменнікі — Генадзь Бураўкін (адзін з бліжэйшых ягоных сяброў), Уладзімір Караткевіч, Ніл Гілевіч, Васіль Быкаў, Рыгор Барадулін, віцебскія ягоныя калегі Сяргей Шабашоў і Аляксей Палейка.

Фота з фэйсбука Сяргея Навумчыка

Гэта тыя, якія ці былі ў нас дома, ці мы з сястрой чулі пра іх з дзяцінства не як пра персанажаў газетных публікацый, а як пра рэальных людзей, да якіх, што называецца, можна дакрануцца.

Цяпер, тата, на тым свеце ты зможаш з імі пагаварыць пра ўсё тое, пра што вы не дагаварылі на свеце гэтым. Раней ці пазней, і мне, спадзяюся, пашанцуе далучыцца да вашых размоў», — напісаў Сяргей Навумчык.

Каментары7

  • Андрусь
    04.02.2025
    Перевертыши, дык а ў чым няпраўда? Вы ж напісалі нешто, што недзе чулі ("секретарем горкома г. Витебска ВРОДЕ"), нават не высветліўшы дакладныя звесткі, але аніводнае вашае сцвярджэнне не абвяргае напісанае Сяргеем Навумчыкам пра ягонага бацьку.
    Чаму, на вашу думку, сакратар якога-небудзь "-кама" КПСС не мог быць нацыянальна свядомым і ягоная актыўнасць на нацыянальнай ніве пасля развалу саўка - гэта абавязкова "перекрасился"? Вам з вашай расійскасцю на ўсю галаву гэта цяжка зразумець, але, насамрэч, партбілет не перашкаджаў мець пэўныя меркаванні.
  • Потому
    04.02.2025
    Андрусь, читайте устав КПСС почему. Коммунист должен верить в партию, коммунизм, а не в Беларусь.
  • Вожык патрыёт
    04.02.2025
    А можно где-то в заголовке, в начале статьи или где-то еще сказать, кто это. А то мне это имя не говорит ничего

Цяпер чытаюць

У Ізраілі 1 загінуў, 40 параненых ад іранскай балістыкі. Пачалася трэцяя хваля ўдараў па Іране1

У Ізраілі 1 загінуў, 40 параненых ад іранскай балістыкі. Пачалася трэцяя хваля ўдараў па Іране

Усе навіны →
Усе навіны

У Маладзечне 13-гадовая дзяўчынка закахалася ў 16-гадовага старшакласніка. Усё скончылася сумна14

Самалёт з Мінска ў Дубай экстранна сеў у Баку

Ізраільскія СМІ: ядзерны рэактар у іранскім Натанзе знішчаны дашчэнту12

Каму з беларускіх дзяцей нельга вучыцца за мяжой? Мінадукацыі пракаментавала нашумелы закон3

Прапагандыст Ігар Тур вырашыў перасяліцца бліжэй да Астрашыцкага Гарадка20

Ціханоўская пра кейс Мельнікавай: Сітуацыя страшная32

У Польшчы затрымалі афганца, які думаў, што ён у Парыжы. Так яму сказаў праваднік, што суправаджаў ад мяжы Беларусі3

Якія часы, такія і прэзенты: у беларускіх аптэках можна набыць падарункавыя сертыфікаты1

Ізраіль задзейнічаў для ўдараў па Іране 200 самалётаў2

больш чытаных навін
больш лайканых навін

У Ізраілі 1 загінуў, 40 параненых ад іранскай балістыкі. Пачалася трэцяя хваля ўдараў па Іране1

У Ізраілі 1 загінуў, 40 параненых ад іранскай балістыкі. Пачалася трэцяя хваля ўдараў па Іране

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць