Krepaść Ivana Žachlivaha

U 1563 h. vojska Ivana Žachlivaha ŭ časie Inflanckaj vajny razrabavała Połacak. Car biaźlitasna raspraviŭsia z abaroncami dy patapiŭ u Dźvinie try tysiačy habrejaŭ. A kab umacavacca na akupavanaj terytoryi, panabudoŭvaŭ na stratehičnych darohach krepaściaŭ — Sokał, Uśviat, Kaźjany, Turoŭla, Sitna… U 1579-m Ściapan Batura, viarnuŭšy Połacak, papaliŭ i ŭsie krepaści Ivana Žachlivaha.

Usiaho za kilametar ad vioski Małoje Sitna, na paŭvyśpie pamiž Pałatoju j vozieram Izmok, možna ŭbačyć staražytnaje zamčyšča — reštki abarončaha vału, unutrany landšaft fartecyi, jamy čornych kapalnikaŭ… i jašče kamiennuju plitu, na ŭzor nadmahilnaje — cytuju na movie aryhinału: «V 1563 h. vo vriemia Livonskoj vojny zdieś była postrojena krieposť Sitno, kotoraja javiłaś miestom krupnych sražienij russkoj armii. Ochraniajetsia hosudarstvom».

Voś tak. Pryjšoŭ Batura, daŭ vyśpiatka akupantam — a praz čatyry z hakam stahodździ ŭdziačnyja naščadki ŭšanavali tut «miesca bujnych bitvaŭ rasiejskaha vojska».

Dla miascovych žycharoŭ «krepaść» — pradmiet asablivaha honaru. A jak ža! Naš car, naša vojska… Naša krepaść! Na zamčyščy sprabujuć adkapać niejkija padmurki, vodziać siudy z ekskursijami zaježdžych i rehularna šukajuć skarby.

Ad taje Sitny amal ničoha nie zastałosia. Krepaść była draŭlanaja j zhareła całkam, ludziej u joj było niašmat, dyj za 16 hadoŭ XVI st. ci moh chtości z sałdat schavać svaje hrošy na čužoj dla ich ziamli?

Reč nia ŭ hetym. U kožnaj biełaruskaj miaścinie jość svaja «krepaść Ivana Žachlivaha». Kapišča imperskaha kultu, svoj manument histaryčnaj chłuśni. Svoj aporny punkt akupantaŭ. Dzieści heta muzej Suvorava, dzieści kaplica Piatra I, u Połacku — kirmaš «Stralecki», paŭsiudnyja pomniki Leninu j adnoŭlenyja «linii Stalina». Hetyja farposty, rasstaŭlenyja pa biełaruskaj ziamli, utvarajuć cełuju systemu duchoŭnaje akupacyi.

Voś i ŭ Sitnie krepaść Ivana Žachlivaha dahetul (praz 440 hadoŭ!) spraŭna funkcyjanuje, staić na varcie imperskaha mitu ŭ hałovach viaskoŭcaŭ. I pahladzicie — jaki zabiaśpiečvaje kantrol nad rozumami!

Kolki eŭrapiejskaha vy znojdziecie ŭ hetaj viosačcy amal u samym centry Eŭropy? Dziasiatak akuratnych palisadnikaŭ, niekalki spadarožnikavych talerak dy paru inšamarak u supracoŭnikaŭ lashasu?.. A voś spadčyna azijatčyny skroź i ŭsiudy. Samadurstva načalnikaŭ dy rabstva narodu, pavalny alkahalizm dy razvalenyja płaty, kvołaje ziemlarobstva dy dzikaje źbiralnictva, śmiećcie, kačeŭnicki mat i, u dadatak da ŭsiaho, pačućcio honaru za našaha cara Ivana Hroznaha, jaki ŭ XVI st. voś na hetym samym miescy daŭ dychtu niejkim tam voraham rasiejskaha narodu. Dzie jašče ŭ Eŭropie vy ŭbačycie pierapoŭnienyja baki dla śmiećcia prosta na mohiłkach? Drapiežnickuju vyrubku niaśpiełaha lesu, jakomu jašče raści j raści, na ekspart za kapiejki?

Maje histaryčnyja vykładki pra našaha Ściapana Baturu, vyhnańnie stralcoŭ i spaleńnie Sitna stali dla viaskoŭcaŭ hrymotami siarod jasnaha nieba. Ivan Hrozny — zachopnik?.. Zrabavaŭ Połacak?.. Krepaść — čužaja?

Kažuć, na zamčyščy, dzie stajała krepaść Sitna, majuć budavać carkvu. Cudoŭny adkaz kapalnikam i rabam niaisnaj imperyi: «Šukajcie ž najpierš Carstva Niabiesnaj praŭdy jaho, a ŭsio astatniaje dasca vam» (Maćvieja 6:33). Bo tolki Boh moža zaniać u dušach viaskovych biełarusaŭ toje śviatoje miesca, jakoje stahodździami akupavaŭ pryvid vialikaj imperyi. Adno tolki chaciełasia b, kab nabaženstvy spraŭlalisia pa-nasku. Kab nie razdavali tam, jak u Pakroŭskaj carkvie ŭ Połacku, čarnasociennych listkoŭ pra «plan Dalesa dla SSSR», śviataść Vialikaj Rusi dy suśvietnuju sijanisckuju zmovu. Bo tady heta budzie prosta adnoŭlenaja Krepaść Ivana Žachlivaha.

Kab takoha nia zdaryłasia, u 2006-m abaviazkova treba pieramahać!

v. Małoje Sitna

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0