Mierkavańnie: «Łasunak» — dziaržaŭnaja krama siaredniaj paršyvaści, a nie «kultavaje miesca»
Piša Kiryła Chilko.
Z 1 kastryčnika minskaja krama «Łasunak», centralnaja kandytarskaja krama Biełarusi, musiła zakrycca. Minharvykankam kazaŭ, što na madernizacyju, čutki — kab stać čarhovym kazino. Jano i nie dziva, uličvajučy, što «Łasunak» mieścicca ŭ samym centry stalicy, nad stancyjami mietro «Kupałaŭskaja» i «Kastryčnickaja», za chvilinu chady ad HUMa, Kastryčnickaj płoščy i Administracyi prezidenta. Uvohule dziŭna, jak u pryncypie kandytarskaj kramie ŭdałosia zachavać heta pamiaškańnie.
Adnak płany zacikaŭlenych u elitnaj nieruchomaści sutyknulisia z pratestam biełaruskaj hramadskaści. Jano — biełaruskaje hramadstva — davoli časta abaraniaje toje, čaho niadrenna było b pazbavicca, i prachodzić mima taho, na što było b niadrenna źviarnuć uvahu. Toje samaje adbyłasia i z «Łasunkam». Na adras minskich uładaŭ pasypalisia paproki ŭ tym, što začyniajuć «kultavuju» kramu, jakaja paśpieła stać «brendam horada». (Mienavita tak nazyvali «Łasunak» niekatoryja vydańni.)
U vyniku Minharvykankam reciravaŭsia i zajaviŭ, što zakryvać «Łasunak» 1 kastryčnika nie źbirajucca, a kali i zakryjuć na rekanstrukcyju, dyk zachavajuć za im funkcyju kandytarskaj kramy.
Asabista ja ŭ «Łasunak» zachodziŭ niačasta. U adroźnieńnie ad byłoj staršyni Nacbanka Nadziei Jermakovaj, vokny majho pracoŭnaha miesca nie hladziać na hetu kramu i naŭrad ci buduć. Ale ž ja byvaŭ u «Łasunku» i ŭjaŭlaju sabie, što heta za miesca. Kolki dzion tamu padčas prahułki pa centry vyrašyŭ zavitać tudy jašče raz — a raptam usio ž zakryjuć, moža mnie vypadaje apošniaja ŭ žyćci mahčymaść pabyvać u «kultavaj kramie».
Ja doŭha dumaŭ nad słovami, jakimi možna koratka apisać «Łasunak», ale ŭ hałavu pryjšło tolki «dziaržaŭnaja krama siaredniaj paršyvaści».
U «Łasunku» sapraŭdy vialiki vybar cukierak. Ale dziŭna, kali b u śpiecyjalizavanaj kandytarskaj kramie nie było b vialikaha vybaru słodyčaŭ. Usio inšaje — jak zvyčajna. Mienavita tak: jak zvyčajna, jak paŭsiul. Niepryhožyja korpusnyja pryłaŭki z DSP, stomlenyja pradavački ŭ niepryhožaj uniformie, niepryhožyja viertykalnyja žaluzi, niepryhožyja biełyja płastykavyja kabielnyja kanały, prymacavany akurat pasiarod zvyčajnych šerych ścien… Luby kandytarski adździeł luboj dziaržaŭnaj kramy vyhladaje mienavita tak, bo jaho namahajucca abstalavać maksimalna tanna i ŭtylitarna, kab pradavać cukierki. Pra «duch miesca», jaho estetyku ŭ nas kłapociacca redka.
Ale fabryčnyja cukierki sami saboj nie zrobiać miesca «kultavym», nie zrobiać jaho «brendam» horada. Dla hetaha patrebna štości bolšaje, i, što važna, štości ŭnikalnaje. U «Łasunka» jość patencyjał — krama isnuje z 1952 hoda, jana mahła b sapraŭdy być brendam, kramaj cukierak, pierastupiŭšy paroh jakoj, apynaješsia ŭ tym samym 52-m! Adnak kiraŭniki «Łasunka» zrabili ŭsio mahčymaje, kab hety patencyjał źniščyć.
Haradski partał «Sicidoh» u artykule pra «Łasunak» apublikavaŭ stary čorna-bieły fotazdymak «Łasunka» (vidać, 1950—60-ch hadoŭ) z podpisam «unutry kramy za šmat hadoŭ amal ničoha nie źmianiłasia». Ale jak tak? Jak nie źmianiłasia? Pahladzicie na zdymak! Dzie uvieś hety raskošny stalinski ampir? Dzie skruhlenyja vokny ź lapninaj? Čamu ich zrabili prastakutnymi i šerymi? Dzie cudoŭnaja vitryna-słupok ź dziŭnymi vazami na dachu? Dzie budka kasira z nabornych ciomnych i śvietłych došak «jełačkaj»? Čamu stol z hipsavymi razietkami zamianili na brydki lusterkavy sajdynh?
U Rymie luby ekskursavod paraić pakaštavać marožanaje ŭ miescy pad nazvaj Giolitti. Heta krama-kaviarnia adkryłasia ŭ 1900 hodzie i paśpiachova pracuje dahetul. Kali ŭvachodziš u Giolitti, traplaješ u pačatak XX stahodździa. Kali ŭładalniki štości i źmianiali, dyk z hustam, kab nie parušyć sucelnaje ŭražańnie. I marožanaje tut nadzvyčaj smačnaje, ale ŭ Italii šmat smačnaha marožanaha, a krama Giolitti ŭ Rymie — unikalnaja.
Možna pryvieści mnostva padobnych prykładaŭ. «Brendavaje miesca» možna adčuć, prosta trapiŭšy ŭ jaho. Ale jak zrazumieć, što «Łasunak» — niezvyčajnaja krama? Pračytać na stendzie «Kutok pakupnika»? Bo kali stomlenaja pradavačka ŭ niepryhožaj uniformie pytajecca «vam pirožnaje na papierku?» i, pačuŭšy zhodu, kładzie zamovu na adarvany rukami kavałak zielenavataj abhortačnaj papiery ź niaroŭnymi krajami, uźnikajuć asacyjacyi nie z čymści śvietłym, a z Savieckim Sajuzam.
Adnaviŭšy kłasičnyja interjery, viarnuŭšy «Łasunku» śviatočnuju i źlohku pampieznuju atmaśfieru hałoŭnaj staličnaj kandytarskaj kramy, možna było b nakiravać ciapierašni «abjekt handlu» ŭ bok pieratvareńnia ŭ kultavuju kramu. Na žal, dla hetaha patrebna šmat hrošaj, śpiecyjalisty i luboŭ da svajho horada.
Razam z tym ja razumieju i abaroncaŭ hetaha małapryvabnaha miesca. Kandytarskaja krama zvyčajna asacyjujecca ź dziacinstvam, a časta mienavita dziciačyja ŭspaminy — samyja čystyja i radasnyja, niezaležna ad taho, nakolki ciažkim byŭ pieryjad, na jakoje jano pryjšłosia. I ludzi, što dziasiatki hadoŭ tamu zachodzili z baćkami ŭ «Łasunak», bajacca, što ŭ ich adnimuć hetaje sakralnaje miesca, razam z hetym prytupiŭšy radaść ad viartańnia ŭ jaho. A biełaruskaja rečaisnaść, adbirajučy staryja, niačasta doryć novyja momanty ščaścia.
Kamientary