Alaksiej Frałoŭ, jaki pracavaŭ u Damasku: Rola Asada była pazityŭnaja, da hramadzianskaj vajny Siryju šturchnuli Izrail i saudzity
Biełarus Alaksiej Frałoŭ — vydatny fahatyst. A jašče jon udzielnik biełaruskaha nacyjanalnaha ruchu, aktyvist biełaruskamoŭnaj kalvinisckaj carkvy. Pierad samaj vajnoj jamu daviałosia papracavać u Nacyjanalnym symfaničnym arkiestry Siryi i, u jakaści vykładčyka, u Akademii muzyki i teatra ŭ Damasku. Mierkavańnie Alaksieja Frałova nakont režymu Asada nie supadaje z ahulna raspaŭsiudžanym. Voś što jon raskazvaje pra hetuju krainu, što pahruziłasia ŭ kryvavuju hramadzianskuju vajnu.
— Alaksiej, u sacyjalnych sietkach vaš status abaznačany jak «Damascus Opera House». U prycele novaha pavarotu padziejaŭ u Siryi vyhladaje intryhujuča…
— Najpierš, heta nie prydumana, ja nasamreč tam pracavaŭ ciaham 2011—2012 hadoŭ. Jość peŭnaje nastalžy pa tym časie i tym miescy, tamu hety status i nie źmianiaju…
U Damasku ja pracavaŭ pa specyjalnaści — vykładčykam Akademii muzyki i teatru. Taksama vystupaŭ jak salist Nacyjanalnaha symfaničnaha arkiestru, u jakaści pieršaha fahatysta. Praca ŭ Damasku pakinuła ŭ mianie najlepšyja ŭspaminy.
Ja adčuŭ dabryniu hetaha narodu, jaho vialikuju sardečnaść. Značna bolšuju, čym u biełarusaŭ. Jany hatovy padzialicca z taboj usim, bo ty — hość. I niavažna, chto i adkul — amerykaniec, francuz, rasiejec ci biełarus.
Rasiejcaŭ, praŭda, tam asabliva lubiać. Dziasiatki hadoŭ Siryi dapamahaŭ spačatku Saviecki Sajuz, potym Rasieja, tamu santymenty da Maskvy vialikija. I rola Rasiei ŭ Siryi była vielmi pazityŭnaja. Jana spryjała ekanomicy, kultury, adukacyi. Ja nie biarusia analizavać, ci byli tam finansavyja, hieapalityčnyja intaresy. Ja prosta kanstatuju punkt hledžańnia zvyčajnaha siryjca, z sotniami jakich ja kantaktavaŭ i dahetul siabruju.
— A palityka, relihijny fundamientalizm, dyktatura?
— Siryjcy — narod dobrazyčlivy. Žyŭ i chacieŭ žyć u miry pamiž saboj – hramadzianskim, kanfesijnym. Kaniečnie, heta nie demakratyja. Ale ci demakratyja ŭ Saudaŭskaj Arabii? Ci demakratyja ŭ Bachrejnie? A ŭ Siryi było talerantnaje hramadztva, u tym liku dziakujučy palitycy ŭładaŭ.
— Chto, pa-Vašamu, najbolš vinavaty ŭ tym, što ŭ Siryi razharełasia bratazabojčaja vajna?
— Vinavatyja palityčnyja intaresy peŭnych dziaržaŭ. Asłableńnie Siryi vyhadnaje Izrailu, jaki dziejničaje pavodle pryncypu «padzialaj i ŭładar». Niehatyŭnuju rolu adyhrali taksama Katar, Saudaŭskaja Arabija, niekatoryja koły ŭ ZŠA i Francyi. I hetaja hulnia intaresaŭ złamała losy ŭžo navat nia tysiač, a miljonaŭ siryjcaŭ.
Pa-mojmu, z tym ža Asadam možna i treba było damaŭlacca. Heta ž nia toj fanatyčny Asad-baćka, a narmalny, adekvatny, praeŭrapiejski čałaviek z eŭrapiejskaj adukacyjaj, jaki pavoli, evalucyjna refarmavaŭ krainu.
— Atrymlivajecca, Vy stali mižvolnym śviedkam histaryčnaha złomu ŭ cełym rehijonie.
— Tak, ja akazaŭsia mienavita na złomie, na samym pačatku arabskaj viasny, jakaja 3—4 hady tamu pačała kacicca pa rehijonie, zachoplivajučy ŭsio novyja i novyja krainy. Pry mnie pačynali ŭžo lacieć «pieršyja łastaŭki» teraryzmu i ŭ Siryi: dzieści vybuch, dzieści hranatamiot, dzieści śmiarotnik. Na poŭnačy zachapili Choms, na poŭdni Daraa — i pajšło-pajechała.
Siryjskija krajavidy: ziamla, vypalenaja soncam.
— I ŭsio ž, ci niama ŭ tym, što adbyvajecca, najbolšaj viny «dynastyi» Asadaŭ? Choć jon i bolš śviecki za mnohich svaich kaleh u arabskim śviecie, ale inšadumstva, miakka kažučy, nie vitaŭ…
— Ja spačuvaju tym ludziam, jakija paciarpieli ad režymu. Sam Asad byŭ zakładnikam systemy, stvoranaj jahonym baćkam. Zrazumieła, heta aŭtarytarnaja systemy, jakaja trymajecca na specsłužbach i h.d. Ale tam uvieś rehijon tak pabudavany. Kab hetaha nie było, peŭna, iślamisty ŭziali b vierch z aporaj na sunitaŭ. I tady ŭžo chryścijanam, ałaŭitam, ludziam śvieckim — usim, kaho cyvilizavanaja Eŭropa padtrymlivaje i ličyć svaimi — dakładna tut nie zastałosia b miesca. Ich prosta skinuli b u mora. A jany aŭtachtony na hetaj ziamli, majuć poŭnaje prava na joj žyć. I žyli mirna, pakul nie pačałosia hetaje paŭstańnie.
Ćviarozych hałasoŭ hučała mała, ich prosta nie pačuli, łunała eŭfaryja: maŭlaŭ, skiniem Asada, my naš, my novy śviet zbudujem — i nastanie demakratyja. Tak nie stała: zusim inšy śviet – arabski, inšy kantekst, inšaja kultura.
Cikava, što kanclerka Niamieččyny Anhieła Merkiel davała zrazumieć, što, miakka kažučy, sumniajecca ŭ impecie francuskaha kalehi, jaki zaklikaŭ na vajnu suprać Asada. Heta niedalnabačnaja, napaleonaŭskaja palityka biaz mudraści, biez analizu i chryścijanskaj etyki. Pry ŭsioj majoj pavazie da Zachadu, da zachodnich kaštoŭnaściaŭ, na arabskim Uschodzie jon pamylajecca.
— Alaksiej, nakolki razumieju, Siryju vy pakinuli vymušana, z pačatkam vajennych dziejańniaŭ?
— Tak, vymusiła sytuacyja. Jana nakaliłasia nastolki, što mnie pa-siabroŭsku paraili źjechać sami siryjcy. Na toj momant užo hadzinami nie było elektryčnaści, pačalisia pieraboi z hazam, usio čaściej i bližej da centru Damaska čulisia aŭtamatnyja streły i vybuchi snaradaŭ…
— Kryŭdna było kidać spravu na paŭdarozie? Adčuvajecca, što vam realna było tam kamfortna i fizyčna, i maralna...
— Kaniečnie. Tamtejšyja ludzi ciahnucca da eŭrapiejskaj kultury, da muzyki, da mastactva. Jak kažu pra narmalnyja, praeŭrapiejskaija siły. I, darečy, sučasny prezydent, Bašar Asad, zaŭsiody padtrymlivaŭ mienavita eŭrapieizacyju Syryi. Heta była śviadomaja kulturnaja palityka vyšejšaha kiraŭnictva — pieraadoleńnie ŭ krainie pieražytkaŭ Siaredniavieččča.
Viedajecie, u maich studentaŭ u litaralnym sensie hareli vočy, jany ŭvieś čas dajmali pytańniami: ustas, raskažycie pra heta, ustas, raskažycie pra toje. «Ustas» pa-ichniamu — heta «šanoŭny nastaŭnik». Jany ščyra imknulisia da viedaŭ. Navat samyja niazdolnyja! Byli jak talenavityja vučni, tak i nia vielmi. I navat niazdatnyja staralisia, niešta «vyškrabali» na tych fahotach. Paprostu fenamenalnaja ciaha da mastactva, da kultury. Narod žyvy, nadzvyčaj aktyŭny, vielmi soniečny. Niezdarma Damask zdaŭna nazyvajuć jašče i Al-Šam — Horad Sonca. Škada, što ciapier tam chaos.
U Damasku zastalisia siabry, kalehi-vykładčyki, studenty. Jak mohuć, žyvuć, dakładniej, vyžyvajuć. Niechta, zrazumieła, emihravaŭ. Prykładam, adzin z maich studentaŭ pierajechaŭ u Niamieččynu, tam užo pracuje. Ale jon mieŭ dobry start — u jaho ŭdała ŭsio składvałasia pa specyjalnaści, z fahotam. Jamu było što pakazać u toj ža Niamieččynie. Nu, a chtości zastaŭsia na radzimie…
— Jak pa-Vašamu, dałučeńnie rasiejskaj avijacyi da vajennaj aperacyi suprać bajevikoŭ «Isłamskaj dziaržavy» — na karyść siryjcam?
— Rasieja maje ŭ Siryi svaje intaresy, i joj kiruje nia tolki ščyraje žadańnie dapamahčy biednamu siryjskamu narodu. Ale ŭ hetym vypadku ja ŭsio ž padtrymlivaju Rasieju, bo ŭ dadzienaj situacyi jaje dziejańni supadajuć ź intaresami siryjskaha narodu. Rola Rasiei va Ukrainie była całkam nehatyŭnaja, rola ŭ Siryi moža akazacca pazytyŭnaj.
Što robić Ameryka ŭ Siryi? Bambić. Toje samaje robić ciapier Rasieja. Tady čamu chtości maje pretenzii da Rasiei i nia maje pretenzij da Ameryki? Suprać terarystaŭ treba dziejničać zbrojaj.
Siryja: adna z kałysak staražytnaj cyvilizacyi.
* * *
Alaksiej Frałoŭ naradziŭsia ŭ 1974 hodzie ŭ Miensku. Skončyŭ muzyčny licej pry Biełaruskaj dziaržaŭnaj kanservatoryi, a ŭ 1997-m — i samu ŭstanovu pa klasie fahota. Šlach da muzyki abraŭ, dziakujučy baćkam: maci ad 4 hadoŭ vadziła syna ŭ filarmoniju dy operny teatar, baćka sam byŭ vydatnym habaistam, salistam Symfaničnaha arkiestru Biełaruskaj fiłarmonii, adnym z stvaralnikaŭ ansamblu staradaŭniaj muzyki «Kantabile».
Frałoŭ — pieršy biełaruski fahatyst, jaki atrymaŭ pryznańnie na prestyžnych eŭrapejskich konkursach jak vykanaŭca-salist. Frałoŭ taksama — daśledčyk staradaŭniaj biełaruskaj muzyki, krajaznaŭca. Mastacki kiraŭnik festu «Hod Ahinskaha» ŭ Zaleśsi. Sioleta ŭ lipieni pabraŭsia šlubam, žonka pavodle adukacyi batanik.
Kamientary