Što chavajecca za bananavaj industryjaj Kosta-Ryki. U Jeŭropu traplajuć «čystyja» banany, ale chto raspłačvajecca za heta?
Kosta-Ryka źjaŭlajecca adnym z asnoŭnych vytvorcaŭ bananaŭ, jakija pastaŭlajucca jak u ZŠA, tak i Jeŭropu. Adnak za hetym pośpiecham chavajucca surjoznyja sacyjalnyja i ekałahičnyja prablemy.
Jak piša Le Monde, Kosta-Ryka ŭvachodzić u lik najbujniejšych suśvietnych vytvorcaŭ bananaŭ, zajmajučy 4-je miesca paśla Ekvadora, Filipin i Hvatemały. Asnoŭnymi spažyŭcami kostarykanskich bananaŭ źjaŭlajucca ZŠA i Jeŭropa (kala 2,4 miljona ton u hod, ź jakich 1 miljon ton idzie ŭ Jeŭropu). Pry hetym mała chto viedaje ab tym, jak masavaja ich vytvorčaść adbivajecca na zdaroŭi rabočych i navakolnym asiarodździ.
Banany patrabujuć vialikaj kolkaści chimičnaj apracoŭki. U Kosta-Rycy jany vyroščvajucca kruhły hod, što aznačaje bieśpierapynnaje vykarystańnie piestycydaŭ, jakoje z apošnija 30 hadoŭ uzrasło z 50—73 kiłahramaŭ na hiektar da amal 100 kiłahramaŭ.
Pry hetym 80% ź ich adniesieny da katehoryi «vysokataksičnych». Siarod ich i taki papularny ŭ vytvorcaŭ bananaŭ mankaceb, jaki zabaronieny ŭ 29 krainach, ale nie ŭ Kosta-Rycy.
Vykarystańnie piestycydaŭ nanosić škodu jak navakolnamu asiarodździu, tak i zdaroŭju rabotnikaŭ. Adnoj z samych ciažkich prablem, ź jakimi sutykajucca ludzi, źjaŭlajecca paharšeńnie zroku. Mnohija pačynajuć bačyć horš užo da 30 hadoŭ, a niekatoryja całkam stračvajuć zrok.
Jak tłumačać sami rabočyja žurnalistam Le Monde, jany zavaročvajuć hronki bananaŭ u płastykavyja pakiety, nasyčanyja piestycydami. Vilhać ź liścia ściakaje im na tvar, razam z taksičnymi rečyvami. Padobnaje adbyvajecca i paśla apracoŭki płantacyj avijacyjaj.
U rabotnikaŭ, što pracujuć na myćci i ŭpakoŭcy bananaŭ, nazirajucca razdražnieńni i zachvorvańni skury, prablemy z dychańniem. Pryčyna — utrymańnie ŭ vadzie funhicydaŭ, chłoru i solaŭ aluminiju dla vydaleńnia plamaŭ na łupinie.
Ab tym, što niekatoryja piestycydy, takija jak chłoratałanił, mohuć paškodzić zrok, śviedčać i daśledavańni, jakija praviali supracoŭniki Univiersitetata Kosta-Ryki. Hety funhicyd byŭ zabaronieny ŭ krainie tolki ŭ 2023 hodzie.
Akramia taho, daśledavańni pakazali, što piestycydy akazvajuć razburalny ŭpłyŭ na centralnuju niervovuju sistemu. U zonie ryzyki kala 40 000 pracaŭnikoŭ płantacyj, a kali ŭličvać uskosna zaniatych u halinie, to hetaja ličba ŭzrastaje ŭ dva z pałovaj razy.
Taksama pakutujuć dzieci, jakija žyvuć pobač z płantacyjami: u ich vyjaŭleny parušeńni ŭ raźvićci niervovaj sistemy, a ŭ ciažarnych žančyn — prablemy z pracaj ščytapadobnaj załozy, jakija ŭpłyvajuć na raźvićcio płodu.
Pry hetym rabočyja drenna abaronieny ab uździejańnia chimikataŭ, a časam sami hrebujuć sanitarnymi normami. Mužčyny, jakija zajmajucca apracoŭkaj raślin piestycydami, pracujuć biez naležnaha adzieńnia, bo praca ŭ haračyniu ŭ poŭnaj ekipiroŭcy značna źnižaje vytvorčaść i, adpaviedna, zarobak.
Piestycydy nie tolki škodziać rabočym, ale i navakolnamu asiarodździu. Reštki chimikataŭ byli znojdzieny ŭ školnych kłasach, matracach, kuchniach u damach, raźmieščanych pobač z płantacyjami. U pryrodzie piestycydy vyjaŭleny na šerści laniŭcaŭ, a chłor — navat u rocie žyvioł.
Jak adznačaje vydańnie, chacia mižnarodnyja arhanizacyi kantralujuć siertyfikacyju bananaŭ dla jeŭrapiejskaha rynku, ich standarty nie viaduć da realnaha skaračeńnia piestycydaŭ. Fiermiery imknucca nie vykarystoŭvać zabaronienyja ŭ ES chimikaty na płantacyjach, pradukcyja jakich idzie na jeŭrapiejski rynak. Adnak ekśpierty śćviardžajuć, što mnohija škodnyja rečyvy prosta nie vyjaŭlajucca pry kantroli: banany transpartujucca na praciahu 40 dzion, a za hety čas reštki piestycydaŭ raskładajucca.
U vyniku, u toj čas jak spažyŭcy ŭ ZŠA i Jeŭropie kuplajuć «čystyja» banany, žychary Kosta-Ryki raspłačvajucca svaim zdaroŭjem i navakolnym asiarodździem.
Najhoršy sposab zachoŭvańnia bananaŭ. Voś čamu jany tak chutka čarniejuć
«Štodnia pili kakos za niekalki centaŭ i pierasoŭvalisia pa vostravie na trochkołavym drandulecie». Biełaruska raskazała, jak źjeździła na Šry-Łanku
Hetuju sadavinu ludzi masava spažyvajuć zimoj. A jana litaralna našpihavanaja chimijaj
«U Viciebsku zachodziŭ u tralejbus i kazaŭ «Słava Ukrainie!». Ukrainca ŭ 67 hadoŭ pasadzili za kamienty, napisanyja paśla hibieli chrosnaj dački pad abstrełam u Kijevie1010
Kamientary
Bulbu, alej, žyta...
Niekatoryja na leciščach travu vypalvajuć raundapam, kab nie kasić.