Čamu my prajhrali ŭ 2020 hodzie? Razvahi Mikoły Dziadka

Pa słovach Dziadka, nieabchodnaść adkazu na pytańnie, čamu my prajhrali ŭ 2020‑m, stała dla jaho krytyčna važnaj jak z asabistych (jon, jak i tysiačy inšych biełarusaŭ, niepasredna byŭ uciahnuty ŭ padziei), tak i z palityčnych (biez pracy nad pamyłkami niama šancaŭ na pieramohu ŭ budučyni) pryčyn. Były palitviazień zaŭvažaje, što tekst jon «u litaralnym sensie vynošvaŭ 5 hadoŭ źniavoleńnia».

U vyniku lidar anarchisckaha ruchu prapanuje dva błoki pryčyn — abjektyŭnych i subjektyŭnych.

Abjektyŭnyja pryčyny

1. Nastroj elit

Aŭtar śćviardžaje, što nieabchodnaja ŭmova dla luboj revalucyi — raskoł u kirujučych kołach — u Biełarusi ŭ 2020 hodzie nie adbyłasia. Kolkaść dziaržaŭnych słužačych, jakija adkryta pierajšli na bok pratestoŭcaŭ, była mizernaj.

2. Uzrovień śviadomaści biełaruskaha hramadstva

Pavodle Dziadka, absalutnaja bolšaść ludziej nie razumieła pryrody režymu i žyła ŭ iluzii, što ŭłada sydzie pad ciskam adnych tolki šmattysiačnych mirnych maršaŭ. Hetaja naiŭnaść pryvodziła da niehatyŭnych źjaŭ, takich jak pošuk «pravakataraŭ» u svaich šerahach (časam ludziej navat zdavali milicyi) i pryncypovaja niehatoŭnaść da bolš rašučych dziejańniaŭ.

Dziadok tłumačyć heta «kaštoŭnasnym razryvam»: pratestoŭcy vieryli, što ŭłada «adumajecca», nie ŭśviedamlajučy krajniaha cynizmu łukašenkaŭskich elit, dla jakich hvałt źjaŭlajecca normaj.

3. Padtrymka Rasii

Značnuju rolu ŭ zachavańni režymu adyhraŭ kredyt pamieram $1,5 miljarda i hatoŭnaść rasijskaj Nachvardyi ŭmiašacca. Heta mieła jak materyjalny, tak i maralny efiekt, dadajučy ŭpeŭnienaści tym, chto jašče vahaŭsia. Aŭtar padkreślivaje, što paŭpłyvać na hety faktar pratestoŭcy nijak nie mahli.

Subjektyŭnyja pryčyny

1. Sistemnyja doŭhaterminovyja pamyłki

a) Staŭka na «mietadyčku Šarpa»

Aŭtar śćviardžaje, što absalutnaja bolšaść apazicyi prytrymlivałasia stratehii źviaržeńnia aŭtarytarnych režymaŭ, anałahičnaj «kalarovym revalucyjam» u Sierbii 2000 hoda, u Hruzii 2003 hoda i va Ukrainie 2004 hoda. Adnak, na jaho pohlad, hetyja mietady byli aktualnyja dla asłablenych i kvołych kleptakratyj, jakija da taho ž zachoŭvali reštki demakratyčnych instytutaŭ.

«Dla kansalidavanaha aŭtarytaryzmu Biełarusi, jaki karystajecca mahutnaj padtrymkaj z Uschodu, stratehija «kalarovaj revalucyi» ŭ jaje hruzinskim abo armianskim varyjancie nie pasavała ŭ pryncypie! (…) Naša situacyja była šmat u čym unikalnaj i patrabavała raspracoŭki ŭnikalnych padychodaŭ», — davodzić błohier.

Pavodle jaho, pavinien byŭ isnavać biełaruski «Think tank» — analityčny centr, jaki b składaŭsia z ekśpiertaŭ u roznych halinach i zajmaŭsia b pastajannym analizam situacyi dla pošuku efiektyŭnych šlachoŭ źmieny ŭłady. Adnak takoha centra stvorana nie było.

«Adnoj z pryčyn vybaru niapravilnaha šlachu stała toje, što adziny źniešni pamočnik biełaruskaha demakratyčnaha ruchu — krainy zachodniaj demakratyi — naŭrad ci dali b hrošy i inšuju padtrymku dla źmieny ŭłady inšymi sposabami. Ale vina lidaraŭ demakratyčnaj apazicyi ŭsio ž pieršasnaja», — davodzić Dziadok. 

b) Adsutnaść sistemnaj pracy siarod siłavych struktur

Aŭtar kateharyčna śćviardžaje, što nijakaj realnaj, sistemnaj pracy ź milicyjaj, KDB i vojskam nie viałosia.

«Nam patrebny byli prychilniki ŭ samich siłavych strukturach, jakija dziejničali b u našych intaresach. Jany pavinny byli stvarać jadro ​​davieranych ludziej, adnadumcaŭ, pramacvać nastroi», — davodzić błohier.

v) Kult «adnaho dnia»

Dziadok aburajecca tym, što apazicyjnyja ŚMI i lidary hadami metanakiravana prasoŭvali naratyŭ, byccam dla pieramohi dastatkova adnoj masavaj akcyi: «Nas vyjdzie sto tysiač, i Łukašenka spałochajecca i ŭciače na nastupny dzień!». U vyniku ŭ ludziej sfarmavalisia zahadzia łžyvyja čakańni.

Kali akazałasia, što navat sotni tysiač pratestoŭcaŭ i nieadnarazovyja vychady nie prynosiać imhniennaj pieramohi, heta pryviało da masavaj dematyvacyi, rasčaravańnia, nierazumieńnia sensu dalejšaj baraćby i, u vyniku, spryjała masavamu adjezdu za miažu.

Aŭtar uzhadvaje, jak sam napiaredadni vybaraŭ zaklikaŭ rychtavacca da doŭhaj baraćby, ale ź jaho tady tolki śmiajalisia.

Jon piša: «Zamiest taho, kab rastłumačyć ludziam, što sistemu, jakaja macnieła 30 hadoŭ, niemahčyma zrynuć za adzin dzień, što treba navučycca žyć i adstojvać svaju hramadzianskuju hodnaść navat u vypadku paražeńnia revalucyi, ludziam raskazvali kazki pra «adzin dzień». Liču heta vialikaj pamyłkaj, jakaja, aproč inšaha, spryjała demaralizacyi mnohich».

h) adsutnaść revalucyjnaj arhanizacyi

Pavodle Dziadka, na pačatak pratestaŭ u Biełarusi isnavała ŭsiaho čatyry revalucyjnyja arhanizacyi: «Narodnaja Hramada», «Jeŭrapiejskaja Biełaruś», «Revalucyjnaje dziejańnie» i «Pramień».

U vyniku pieravažnuju častku pracy vykonvali «pratestoŭcy-amatary», jakija ŭpieršyniu ŭ žyćci ŭdzielničali ŭ hramadskaj dziejnaści. Im katastrafična nie chapała dośviedu, jaki byŭ u niešmatlikich prafiesijnych revalucyjanieraŭ, ale tych było zanadta mała, a niekatoryja ŭžo znachodzilisia ŭ turmach.

Praz heta ludzi byli vymušanyja na chadu vučycca ŭsiamu: praviłam kanśpiracyi, pavodzinam na dopytach, taktycy dziejańniaŭ u horadzie i samaarhanizacyi — tamu, čamu vopytnyja aktyvisty vučylisia hadami. Aŭtar padkreślivaje, što stychijna stvoranyja hrupy časta źniščalisia siłavikami (HUBAZiK i KDB) chutčej, čym paśpiavali nabracca dośviedu.

Dziadok robić vysnovu: «Na doŭhaj dystancyi arhanizacyja zaŭsiody pieramahaje spantannaść, a sistema — stychiju». Vielizarnaja kolkasnaja i maralnaja pieravaha pratestoŭcaŭ była źviedziena na ništo praź niedachop arhanizavanaści, što pieratvaryła revalucyju ŭ «spabornictva amataraŭ z prafiesijanałami z pradkazalnym finałam».

Pavialičyć

2. Taktyčnyja pamyłki

a) adsutnaść biaśpiečnaha asiarodździa

Dla aŭtara zastajecca zahadkaj, čamu tahačasnyja lidary pratestu (administratary bujnych telehram-kanałaŭ) nie zaklikali stvaryć ułasnuju biaśpiečnuju prastoru — raźbić namiotavy łahier abo zaniać niejki budynak i pieratvaryć jaho ŭ kruhłasutačny štab. Tym bolš, što nadvorje heta dazvalała.

Taki krok, na jaho dumku, vyrašyŭ by adrazu niekalki prablem: dazvoliŭ by apieratyŭna kaardynavać dziejańni i prymać rašeńni; daŭ by schovišča tym, kaho šukali siłaviki; zabiaśpiečyŭ by bačnaść u horadzie, abviarhajučy prapahandu pra «narkamanaŭ i prastytutak»; staŭ by sapraŭdnaj «łabaratoryjaj revalucyjnaj tvorčaści», nieabchodnaj dla raźvićcia pratestu.

Dziadok miarkuje, što takoha zakliku nie było, mahčyma, tamu što lidary bajalisia adkaznaści za mahčymy hvałt abo aścierahalisia, što ludzi nie adhuknucca. U vyniku adsutnaść takoj abaronienaj bazy dazvoliła ŭładam da Novaha hoda pieraščoŭkać usich aktyvistaŭ paasobku i navučycca efiektyŭna razhaniać natoŭpy, razrazajučy ich na častki.

b) adsutnaść adkaznaści lidaraŭ i adekvatnaj zvarotnaj suviazi z masami

Mikoła Dziadok nazyvaje hety aśpiekt samym balučym momantam u analizie pamyłak. Jon padkreślivaje, što lidaraŭ pratestu (pieravažna administrataraŭ bujnych telehram-kanałaŭ) nichto nie vybiraŭ — jany stali takimi ŭ siłu abstavin. Adnak, atrymaŭšy hetuju rolu, jany nie nieśli amal nijakaj adkaznaści pierad ludźmi, jakija vykonvali ich zakliki.

Dziadok zhadvaje, što ŭ jaho telehram-kanał pastajanna skardzilisia, što bujnyja kanały ihnarujuć paviedamleńni ŭ botach. Jon pryznaje, što patok paviedamleńniaŭ moh być vielizarnym, jak pra heta paźniej kazaŭ Ściapan Puciła, ale padkreślivaje:

«I ŭsio ž heta treba było praduhledzieć i pryniać usie miery, kab ludzi nie adčuvali, što imi prosta addalena manipulujuć. A jany, zdajecca, na peŭnym etapie mieli takoje adčuvańnie. Nieabchodna było pryniać miery, kab nie hublałasia važnaja infarmacyja, kab jana svoječasova analizavałasia i na asnovie hetaha analizu karektavałasia taktyka. Kali heta i rabiłasia va ŭmoŭnym «štabie», to rabiłasia ŭ niedastatkovaj stupieni».

v) Niedachop kampietencyj u kiraŭnikoŭ pratestaŭ

Adnosna hetaha Dziadok piša:

«Štab kiraŭnikoŭ pratestaŭ (nazaviom jaho tak dla prastaty) składaŭsia z prafiesijnych miedyjščykaŭ. Ale siarod ich, nakolki mnie viadoma, amal nie było revalucyjanieraŭ, ludziej z praciahłaj historyjaj palityčnaha aktyvizmu. Adsiul — vialikaja kolkaść pamyłak, u tym liku paznačanych vyšej. Brakavała histaryčnaha bačańnia, brakavała palityčnaj kiemlivaści».

Aŭtar biezumoŭna pryznaje vielizarnuju zasłuhu «štaba» ŭ tym, što na peŭny čas jany całkam zachapili infarmacyjnuju prastoru, i nazyvaje heta sapraŭdnym podźviham. Adnak jon padkreślivaje horkuju praŭdu: «adnymi tolki miedyja skinuć aŭtarytarny režym niemahčyma». U krytyčny momant kiraŭnikam nie chapiła viedaŭ u halinie palityki i dynamiki revalucyjnych pracesaŭ.

Praz heta, na pohlad Dziadka, na ich, i asabliva na Ściapana Puciłu, abrynułasia chvala chejtu, u tym liku z boku «roznaha kštałtu apazicyjanieraŭ, užo ŭ emihracyi».

Na heta Dziadok adkazvaje rytaryčnym pytańniem: a što zaminała hetym «mudrym» dziejačam usie papiarednija hady samim stać u rula, stvaryć papularny telehram– i jutub-kanał, zavajavać davier ludziej i stać lidarami?

Dziadok upeŭnieny, što Puciła i inšyja kiraŭniki pratestu apynulisia na svaim miescy całkam zakanamierna, bo jany rabili toje, što było nieabchodna ŭ toj momant. A ich niedachop kampietencyj — heta taksama kamień u aharod tych, chto ŭsie papiarednija hady pracavaŭ niedastatkova staranna i nie zmoh skłaści im u žniŭni 2020 hoda zdarovuju kankurencyju.

«Tamu nie budziem pierakładać vinu za paražeńnie na asobnych ludziej. Lepš zrobim vyvady i pojdziem dalej. Bo ŭ toj situacyi kožny z nas rabiŭ usio, što moh. Abo amal usio», — prapanuje błohier.

Ci mahli my pieramahčy ŭ 2020-?

U zaklučnaj častcy artykuła Mikoła Dziadok stavić klučavoje pytańnie: ci mahli pratestoŭcy pieramahčy ŭ 2020 hodzie, ci revalucyja była zahadzia asudžanaja?

Jon pahadžajecca z raspaŭsiudžanym mierkavańniem, što pratestam nie chapiła radykalnaha, nastupalnaha impulsu. Adnak, pavodle jaho, prablema była hłybiejšaj: sproby nadać pratestu taki charaktar rabilisia, ale jany pravalilisia, bo sami ŭdzielniki nie byli da hetaha hatovyja.

U jakaści dokazaŭ jon pryvodzić dva prykłady: «Marš na Drazdy» (13 vieraśnia 2020-ha) i marš na Akreścina (4 kastryčnika 2020-ha). U abodvuch vypadkach pieravažnaja bolšaść ludziej śviadoma nie pajšła na abvastreńnie i admoviłasia vykonvać zakliki da bolš ryzykoŭnych dziejańniaŭ, praciahnuŭšy ruch pa biaśpiečnym maršrucie.

Dziadok adkidaje tłumačeńni pra «pravakataraŭ» i śćviardžaje, što ludzi sami nie chacieli abvastrać, bo ŭsio jašče vieryli, što dla dasiahnieńnia mety chopić mirnych šeściaŭ, i nie byli hatovyja da bolšaj ryzyki.

«Vysnova: hramadzianskaja supolnaść, udzielniki pratestaŭ, da apošniaha nie razumieli sutnaść režymu i z kim jany majuć spravu. A kali zrazumieli, było ŭžo zapozna. Pieravaha tady ŭžo była na baku kontrrevalucyi», — piša błohier i tłumačyć,

čamu tak adbyłosia

Pavodle Dziadka, masavaść pratestu była abumoŭlena mienavita tym, što sotni tysiač ludziej žyli ŭ iluzii. Jon pryznajecca, što daśviedčanyja aktyvisty, u tym liku jon sam, spačatku z peŭnaj ironijaj stavilisia da novaj chvali prychilnikaŭ Viktara Babaryki, jakija ščyra vieryli, što ŭsio možna zrabić «pavodle zakonu», a ŭłada prosta sydzie. Hetaja niekanfrantacyjnaja rytoryka padavałasia starym aktyvistam padmanam.

Pavialičyć

Adnak praz hady Dziadok pryjšoŭ da vysnovy, što mienavita hetaja iluzija i stała klučom da masavaści. Kali b nie jana, na vulicy vyjšła b zvykłaja nievialikaja kolkaść ludziej. Dziakujučy hetamu «situacyjnamu padmanu» ŭ palityku byli ŭciahnutyja sotni tysiač biełarusaŭ, bo jany ščyra vieryli, što im za heta ničoha nie budzie. Jany pryjšli ŭ pratest sa svajoj vieraj u zakon pry Łukašenku i inšymi ružovymi adzinarohami.

Advarotnym bokam hetaha stała toje, što ludzi nie razumieli, ź jakim maštabnym złom («Levijafanam») jany sutyknulisia. A kali narešcie zrazumieli, było ŭžo zanadta pozna, i siły na toje, kab niešta źmianić, užo byli nie tyja.

«Padvodziačy rysu i zadajučy pytańnie: ci była nakanavana naša paražeńnie ŭ 2020, ja schilny adkazać: nie. Paražeńnie nie było nakanavana. Pry adsutnaści pieraličanych mnoj vyšej subjektyŭnych pryčyn (i mahčyma inšych, jakich ja nie zaŭvažyŭ) u nas byŭ šaniec na pieramohu. Adnak tolki šanc. Nakolki jon byŭ vialiki, mnie hetaha viedać nie dadziena.

Ale mnie dadziena viedać, što, jak ja ŭžo kazaŭ vyšej, na doŭhaj dystancyi arhanizavanaść, ciarpieńnie i viera — abaviazkovyja dla tych, chto žadaje pieramahčy. Ci chapaje ŭ nas pieršaha, druhoha, treciaha? Miarkuju, heta tyja pytańni, jakija kožnamu\kožnaj z nas varta zadavać sabie štodnia», — padsumoŭvaje były palitviazień.

• 9
• 1
• 1
• 2
• 1
• 1
• 0
• 0