Natałka Babina: “U baraćbie pamiž dabrom i złom pavinna być bolš rašučaści”

“Ja pišu ad radaści, što žyćcio – cudoŭnaje”

Michaś Skobła: “Natałka, ja vinšuju vas z vychadam pieršaj (i talenavitaj!) knihi. U svoj čas Uładzimier Karatkievič pryznavaŭsia, što pačaŭ pisać ad złości. Złavaŭsia jon na šeraść i biezdapamožnaść sučasnaj jamu biełaruskaj litaratury – debiutavaŭ jon u 1950-ja hady. A ŭ vas, časam, nia toj samy pabudžalny matyŭ da pisańnia?”

Natałka Babina: “Bačycie, Michaś, jak cikava... Havorać, što złość – heta kontrapraduktyŭnaje, nehatyŭnaje pačućcio. Ale jak dobra ŭsio ž taki, što Karatkievič razzłavaŭsia, i ŭ vyniku ŭ nas źjaviŭsia taki mahutny piśmieńnik, apora nacyjanalnaj litaratury. Nie, ja pišu nie ad złości. Ja b skazała, što ja pišu chutčej ad radaści. Ad radaści, što žyćcio takoje cudoŭnaje. Jano byvaje i ciažkaje, i niespraviadlivaje, i nievynosnaje, ale jano – cudoŭnaje. Pamiatajecie, u ramanie “Silva” francuskaha piśmieńnika Verkora jość hierainia, jakaja z maładzieńkaj lisički pieratvaryłasia ŭ maładzicu. Jana stała čałaviekam, jana spaścihaje śviet ludziej i – złujecca ad taho, što ludzi ničoha nia viedajuć, nie razumiejuć, navošta žyvuć, navošta pamirajuć. Jana ŭražanaja: jak možna žyć, ničoha hetaha nia viedajučy?! Mnie zdajecca, što jakraz litaratura, choć i nie najprostym, a apasrodkavanym čynam, adkazvaje na hetaja hałoŭnyja pytańni. I mnie pytańni hetyja cikavyja. Pošuk adkazaŭ na ich składaje dla mianie radaść žyćcia. Kab adkazać na hetyja pytańni, pierš za ŭsio dla siabie, ja i pišu svaje apoviedy”.

“U svaim dźviuchmoŭi ja nia baču vialikaj biady”

Skobła: “I sapraŭdy, vašy hieroi – dziejsnyja, jany prahnuć žyć... Natałka, pryznajusia, choć my z vami i nie byli znajomyja da sustrečy ŭ studyi, adnojčy vy mianie napałochali. Hadoŭ kolki tamu ja pračytaŭ u časopisie “Arche” vaša apaviadańnie i byŭ im uražany. A pad apaviadańniem ja znajšoŭ infarmacyju, što “Natałka Babina piša pa-biełarusku i pa-ŭkrainsku”. I – spałochaŭsia. Spałochaŭsia, što vaš vidavočny talent zaŭvažać ukraincy i zvabiać da siabie. Raźviejcie moj kolišni strach i supakojcie svaich čytačoŭ tym, što Babina – biełaruskaja i tolki biełaruskaja piśmieńnica!”

Babina: “Dziakuj vam za takija ciopłyja słovy. Ale i vaš strach, i strach čytačoŭ zanadta pierabolšany. Nie takaja ŭžo Babina caca, kab za jaje zmahalisia biełaruskaja i ŭkrainskaja litaratury. A kali surjozna, to j sapraŭdy, ja pišu i pa-biełarusku, i pa-ŭkrainsku. Pa-biełarusku pišu bolš, pa-ŭkrainsku – mienš. I pisać na dźviuch movach ja budu praciahvać, kali heta ŭ mianie budzie atrymlivacca. Viedajecie, va Ŭkrainie jość cikavaść da biełaruskaj litaratury. Moj novy raman “Rybin horad”, jaki ja niadaŭna skončyła, spačatku znajšoŭ vydaŭca ŭ Kijevie. Choć jon napisany pa-biełarusku. U Kijevie jon vyjdzie ŭ vydaviectvie “Zialony pios”.

Skobła: “Heta aŭtapierakład?”

Babina: “Nie, ja vyrašyła, što pierakładać pavinien čałaviek, jaki znachodzicca va ŭkrainskaj moŭnaj stychii. Za pierakład uziaŭsia moj dobry siabra, ukrainski žurnalist i filozaf Vital Panamaroŭ. Ukrainskuju movu ja vielmi lublu, navat liču jaje hetkaj samaj rodnaj, jak i biełaruskuju movu. Tamu admaŭlacca ad taho, kab pisać pa-ŭkrainsku, ja nia baču sensu. Nia treba za heta paprakać, nia treba hetaha bajacca, naadvarot, treba radavacca, my ž rodnasnyja narody. Vielmi dobra, kali ŭkraincy i biełarusy ŭzajemna cikaviacca biełaruskaj i ŭkrainskaj litaraturami”.

Skobła: “Zhodny. Ale vas va Ŭkrainie buduć usprymać nie jak biełaruskuju, a jak ukrainskuju piśmieńnicu... Skažycie, i pa-ŭkrainsku vy pišacie takija samyja vydatnyja apaviadańni, jak i pa-biełarusku?”

Babina: “Tut mnie ciažka mierkavać. Chaj vam pra heta skažuć tyja, chto čytaŭ maje ŭkrainskija apaviadańni. Choć pa-ŭkrainsku ja bolš pišu ese. Nu, i jość niekalki nievialičkich apaviadańniaŭ. U svaim dźviuchmoŭi ja nia baču vialikaj biady. Prosta tak skłałasia.”.

“Na mianie najbolš paŭpłyvała sumiežža cyvilizacyj”

Skobła: “Vy pachodzicie ź Bieraściejskaha rajonu. Heta cikavy rehijon, jaki znachodzicca na pamiežžy Biełarusi, Ukrainy i Polščy. Jak vy ličycie, ci dapamahaje talentu samavyjaŭlacca sudakranańnie adrazu ź niekalkimi kulturami? Ci spryjaje roskvitu, tak by mović, pierakryžavanaje apyleńnie?”

Babina: “Tut možna pryvieści jašče adno bijalahičnaje paraŭnańnie. Jość takaja źjava, bijalahičny heterozis – kali hibrydy pieršaha pakaleńnia atrymlivajucca lepšymi, čym zychodnyja hatunki raślinaŭ. Viadoma, ž toje “apyleńnie”, pra jakoje vy kažacie, dapamahaje. Ale kali havaryć pra mianie asabista, to jašče bolšaje ŭražańnie, čym sumiežža dziaržavaŭ, na mianie zrabiła sumiežža cyvilizacyj. Ja jašče pabačyła miažu pamiž staroj cyvilizacyjaj, jakaja siahaje svaimi karaniami ŭ 16-17 stahodździ j jakaja na praciahu stahodździaŭ nie źmianiałasia, i cyvilizacyjaj novaj. Našy prodki žyli-žyli-žyli i dažylisia da, skažam, mižvajennaha času, tak? Potym atrymałasia vialikaja łomka, jakuju ja dla siabie vyznačaju paniatkami: prahres, hihijena, saviety. I pačałasia novaja cyvilizacyja, u jakoj žyviem ciapier my. Ja vyrazna bačyła miažu pamiž staroj i novaj cyvilizacyjami. I voś hetaje sumiežža cyvilizacyjaŭ było dla mianie bolš zaŭvažnym i šmatznačnym, čym sumiežža narodaŭ i dziaržavaŭ”.

Skobła: “Časam našy krytyki havorać pra zasille ŭ biełaruskaj litaratury prazaikaŭ-mužčynaŭ. Ci isnuje, na vaš pohlad, hetkaja prablema, ci vy nia dzielicie litaraturu na žanočy i mužčynski rody?”

Babina: “Nie dzialu absalutna i nia baču nijakaha zasilla. Litaratura albo jość, albo jaje niama. I ja nia baču absalutna nijakaj roźnicy: chto piša – mužčyna ci žančyna. I toj, i taja “pišuć, jak dyšuć” – pavodle Bułata Akudžavy. Takoj prablemy, na moj pohlad, paprostu nie isnuje”.

“Litaraturnaja praŭda palahaje nie ŭ kaalicyi faktaŭ”

Skobła: “U niekatorych vašych apaviadańniach dziejańnie adbyvajecca ŭ Čačenii, Ekvadory, Bośnii, Kurdystanie. Vy navat pišacie ad imia kurda! Kaliści dobry dziciačy piśmieńnik Janka Maŭr apisvaŭ Novuju Hvineju, druhija vyspy Akijanii i pry hetym nikoli nie vyjaždžaŭ za miežy Biełarusi. Ale Maŭr byŭ vydatnym esperantystam i spaścihaŭ śviet z dapamohaj mižnarodnaj movy esperanta. A vy?”

Babina: “A našto fantazija, našto siła ŭjaŭleńnia? Jakraz dla taho, kab spaścihnuć toje, što ty nikoli nia bačyŭ. Viadoma ž, kali cikaŭlusia niejkaj temaj, pracuju nad joj, ja źbiraju fakty, źbiraju infarmacyju. Roznymi sposabami. Ale ŭsia štuka voś u čym. Praŭda – jana nie ŭ kaalicyjach faktaŭ, litaraturnaja praŭda lažyć pa-za faktami. I kali atrymajecca tak, što z naźbiranaj kaalicyi faktaŭ pra, skažam, Ekvador, dzie ja sapraŭdy nikoli nie była, raptam vybuchaje niešta, i ty zmožaš heta niešta złavić i pieranieści na staronku, to voś jana i atrymlivajecca – praŭda litaraturnaha tvora”.

A kali brać kurdaŭ, to pamiž imi i biełarusami mnoha ahulnaha. I biełarusy, i kurdy ciapier (choć u roznych stupieniach) farmujuć svaju nacyju, zmahajucca sa źniešnimi abstavinami, katoryja nie zaŭsiody spryjalnyja, a časta i trahičnyja. Tamu “pisać ad imia kurda” nia tak užo j składana”.

Skobła: “U vašym apaviadańni “Słovy, jakija ja čakaju” siužet zaviazvajecca ŭ 16 stahodździ i praciahvaje raźvivacca ŭžo ŭ naš čas. A dzie vam bolš utulna – u dalokim 16-m ci ŭ 21 stahodździ?”

Babina: “Tut ja vaźmu na siabie śmiełaść adrasavać vas da majho ramana “Rybin horad”, u jakim dziejańnie adbyvajecca jakraz-taki ŭ 16-m i ŭ 21 stahodździach. Kali vy jaho pračytajecie, to tam i znojdziecie adkaz na vaša pytańnie. Raman budzie vydadzieny adnačasova z ukrainskim pierakładam, u seryi “Kniharnia Naša Niva” ŭ vydaviectvie “Łohvinaŭ”. Spadziajusia, što heta adbudziecca ŭ blizkim časie”.

Skobła: “Ja šukaŭ u litaratury tvor, padobny da vašaha apaviadańnia “Kali prarezvajucca rožki”, i mnie zdałosia, što heta – pačatak “Majstra i Marharyty” Michaiła Bułhakava. A vy nie baiciesia kantaktaŭ z patojbočnym śvietam? A raptam istoty z taho śvietu pačnuć udzielničać u vašym žyćci tut?”

Babina: “Nie, nie bajusia. Istoty z taho śvietu ŭdzielničajuć u našym žyćci tut, chočam my taho, ci nia chočam. Ale ja chaču zaŭvažyć, što paraŭnańnie majho apaviadańnia z pačatkam “Majstra i Marharyty” niasłušnaje”.

Skobła: “I ŭ Bułhakava, i ŭ vas padobnaja zaviazka. U jaho napačatku ŭ parku “źjavilisia dvoje...”

Babina: “U mianie piaciora!”

Skobła: “Ale hetyja ličebniki... I ŭ Bułhakava ŭźnikaje tramvaj, i ŭ vas, choć u vas jon i nie vykonvaje roli zabojcy. Tak što aluzii sami pa sabie naprošvajucca”.

Babina: “Značycca, hetyja aluzii ŭźnikli pamima majoj voli”.

Skobła: “U pradmovie da vašaj knihi Siarhiej Smatryčenka zaznačaje, što ŭ svaich karotkich apaviadańniach vy nahadvajecie Natali Sarot. Vy admaŭlajecie ŭpłyŭ Bułhakava, i ciapier voś na słovy Smatryčenki admoŭna pachitali hałavoj. A chto ź piśmieńnikaŭ na vas usio ž paŭpłyvaŭ?”

Babina: “Mnie składana adkazać na hetaje pytańnie. Piśmieńnikaŭ lubimych u mianie mnoha. Pračytaješ dobruju knihu i dumaješ: “Heta samaje talenavitaje, što ja čytała ŭ svaim žyćci”. A projdzie čas, pračytaješ niešta inšaje, i dumaješ toje samaje. Nu, u mianie jość prychilnaści ŭ litaratury, jakija sfarmavalisia ŭžo daŭno: Hohal, Šaŭčenka, Asturyjas, Łaksnes i Markies. Hetuju “piaciorku” ja budu lubić pry lubych abstavinach”.

Skobła: “Vy nazvali rasiejskaha klasyka, ukrainskaha, kalumbijskaha... A biełaruskija nie ŭpłyvali?”

Babina: “Nie, čamu, upłyvali. Ja ž vam kažu: ja vielmi lublu litaraturu, u tym liku biełaruskuju litaraturu, jak častku ŭsiaśvietnaj. Darečy, mnie zdajecca, što biełaruskaja litaratura, choć jana j vyklikała złość u Karatkieviča, nasamreč vielmi cikavaja, narmalnaja. Tamu, viadoma ž, i jana ŭpłyvała na mianie, ale, moža być, nie imiony, a asobnyja tvory. Choć i tut mnie ciažka nazvać niešta kankretnaje. Chto viedaje, moža, heta i dobra”.

“Dla nas aktualna hučyć ukrainskaja prykazka: “Do bułavy treba hołovy”

Skobła: “Vaša kniha nazyvajecca “Kryvi nie pavidna być vidna”, a ŭ vas ledź nia ŭ kožnym druhim apaviadańni i ŭ apovieści “Pastka dla krata” – zabojstvy. Voś, naprykład, jak žyćcieśćviardžalna zakančvajecca apaviadańnie “Sučasnaja nazva Midzili”: “Zaŭtra jon pryjedzie, i ja jaho zabju”. Ci nie zašmat śmierciaŭ dla pieršaj knihi?”

Babina: “Baraćba pamiž dabrom i złom jość zaŭždy. I ŭ hetaj baraćbie pavinna być bolš rašučaści. Hetaja rašučaść pavinna prysutničać u žyćci. Tamu ja nie paźbiahaju temy śmierci ŭ svaich tvorach. Što jašče moža być bolš cikavaje za žyćcio i śmierć? Jany splatajucca”.

Skobła: “A pamiž imi kachańnie?”

Babina: “Pamiž imi kachańnie”.

Skobła: “I pa tradycyi, zrabicie svoj uniosak u skarbonku narodnaj mudraści. Pakolki vy pišacie i pa-biełarusku, i pa-ukrainsku, to čakajem ad vas dva vysłoŭi – na dźviuch movach”.

Babina: “Pryhadaju dźvie prykazki, jakija ja časta vykarystoŭvaju ŭ žyćci i jakija ja kaliści pačuła ad svajoj babuli. Darečy, joj sioleta spoŭniŭsia 91 hod. Spačatku biełaruskaja prykazka: “Lepš kłaniacca svajoj zadnicy, čym čužoj hałavie”. A ŭkrainskaja prykazka vielmi staradaŭniaja, dumaju, jana dla nas taksama prahučyć aktualna: “Do bułavy treba hołovy”.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0