Pres-słužba Łukašenki apublikavała videa zajca la Pałaca Niezaležnaści. Što pra heta kažuć narodnyja prykmiety?

U narodnaj mifałohii ŭschodnich słavian zajac maje procilehłyja charaktarystyki. Z adnaho boku, jon ličycca nośbitam stanoŭčych jakaściej, źviazanych z ujaŭleńniami pra jaho pładavitaść, a ź inšaha — jamu prypisvajuć dačynieńnie da niačystaj siły, źviazanaj ź biadoj, chvarobaj i śmierciu.

Zhodna z daviednikam «Narodnyja ŭjaŭleńni, pavierji i prykmiety», zvyčajna asacyjacyja zajca ź niačystaj siłaj tłumačycca tym, što «zajca stvaryŭ čort», a taksama niezvyčajnaj źniešnaściu zajca, jaki byccam by maje sabačyja łapy, kacinuju mordu i aślinyja vušy. Mienavita tamu ŭ mnohich narodaŭ isnuje zabarona na ŭžyvańnie ŭ ježu zaječaha miasa. 

Ahulnapašyranym źjaŭlajecca ŭjaŭleńnie pra toje, što sustreča z zajcam moža być pradvieśnikam biady ci chvaroby. 

Va Ukrainie jość pažadańnie čałavieku, jaki adpraŭlajecca ŭ darohu: «Ŝob jomu zajeć dorohu nie pieriebih!»

Pierabiahańnie zajcam darohi padarožniku ličyłasia drennaj prykmietaj nie tolki ŭ słavian, ale i ŭ inšych narodaŭ Jeŭropy. Naprykład, u Francyi i Hiermanii sustreča z zajcam, asabliva kali jana adbyvałasia paśla zachadu sonca, ličyłasia vielmi niebiaśpiečnaj, bo isnavała ŭjaŭleńnie, što «ŭ hety čas kałduny i viedźmy pieratvarajucca ŭ zajcoŭ». U staražytnaruskim Ipaćjeŭskim letapisie zhadvajecca prykmieta, jakaja była viadomaja prodkam sučasnych uschodnich słavian i bałtaŭ: palaŭničyja nie zachodzili ŭ les, kali adtul nasustrač im vybiahaŭ zajac, bo na ŭdaču ŭ palavańni jany ŭžo nie mahli raźličvać.

U biełarusaŭ isnavała pavierje ab tym, što kali ŭ viosku zabiažyć zajac, to heta pradrakaje pažar. Kali ž zajac pa niejkaj pryčynie traplaŭ u dom, jaki budavaŭsia, to budaŭnictva na luboj stadyi spyniałasia, a biarvieńnie išło tolki na drovy.

Zajac — abaviazkovy piersanaž kazak pra Kaščeja Bieśśmiarotnaha. Mienavita chutkanohi zajac — pieršaja istota, što vyskokvaje z čaroŭnaha kuferka, niesučy, źbierahajučy ŭ sabie Kaščejevu śmierć. Zdahaniaje zajca i zabivaje jaho (a značyć, zmahajecca sa złom) voŭk.

U šmatlikich narodnych byličkach raskazvajecca pra toje, što niačyściki mohuć sustrakacca ŭ vyhladzie zajca. Biełaruski falkłaryst Jaŭhien Lacki ŭ kancy XIX stahodździa zapisaŭ raskaz sielanina, jak jon z dapamohaj mahičnych srodkaŭ pazbaŭlaŭ svajho kania ad uździejańnia złoha damavika: «Vyvieŭ haspadar kania nočču ŭ pole, złamaŭ asinavy dubiec i pačaŭ bić jaho dubcom, pryhavorvajučy «raz!». Praź niekatory čas koń staŭ hijenaj, potym ź jaho zvaliŭsia korč, pieratvaryŭsia ŭ čornaha zajca, jaki chutka źnik».

Pa lehiendzie, karol Mindoŭh, pabačyŭšy zajca, zvaročvaŭ z darohi ci paviartaŭ nazad.

Hety momant zhadvajecca ŭ letapisnym uryŭku pra pahanskaje minułaje Mindoŭha: «Žraša bahom svaim vtajnie: Nienadziejevi i Cielavieli i Dzivierykiezu, zaječamu bohu… Jehda vyjechaša na pole i vybiehniaša zajać na pole — u les, (u) roščenija nie vachožaša vnu i nie śmiejaša ni rozhy ŭłamici…». Kali Mindoŭh vyjazdžaŭ na pole i na toje ž pole vybiahaŭ zajac, to Mindoŭh užo nie rašaŭsia zajazdžać u les i bajaŭsia dubiec vyłamać.

Dobra viadomaja lehienda pra toje, što zajac pierabieh darohu Alaksandru Puškinu — i heta vyratavała žyćcio ruskamu paetu, jaki vieryŭ u zababony.

Znachodziačysia ŭ śniežni 1825 hoda ŭ ssyłcy ŭ radavym majontku Michajłaŭskaje, Puškin daviedaŭsia pra padrychtoŭku paŭstańnia dziekabrystaŭ i vyjechaŭ u Pieciarburh, kab dałučycca da jaho. Ale sustreča z zajcam, jakaja pradrakała biadu, vymusiła jaho viarnucca dadomu. Paŭstańnie dziekabrystaŭ było žorstka zadušana carskimi ŭładami, a piaciora blizkich siabroŭ paeta, jakija brali ŭ im udzieł, pakaranyja śmierciu, a tysiačy — pryhavorany da kataržnych rabot i sasłany ŭ Sibir.

Nie vypadkova puškinskaja Taćciana Łaryna ź vieršavanaha ramana «Jaŭhien Aniehin» (skončany ŭ 1831 hodzie), jakaja žyła ŭ vioscy i tamu «vieriła priedańjam prostonarodnoj stariny», panična bajałasia sustrečy z zajcam:

Kali zdarałasia spatkać
Dzie-niebudź čornaha manacha
Ci šparki zajac u palach
Pierabiahaŭ joj raptam šlach,
Jana, zabyŭšy ŭsio ad strachu,
U pradčuvańni złym tady
Čakała ŭžo lichoj biady.

(pierakład Alesia Dudara)

Fota samoha Łukašenki pres-słužba paśla 9 maja dahetul nie publikuje.

• 50
• 0
• 56
• 4
• 15
• 5
• 17
• 0