Polski kontrraźviedčyk: Biełaruskaja apazicyja — ćviordy arešak dla KDB i FSB
Były aficer polskaj kontrraźviedki i viadučy ekśpiert u pytańniach rasijskich śpiecsłužbaŭ Marek Śvierčak u vydańni Rzeczpospolita asprečvaje papularnaje ŭ Polščy mierkavańnie pra niekampietentnaść rasijskich śpiecsłužbaŭ. Na jaho dumku, Maskva viadzie składanyja hulni i ŭdoŭhuju — skiravanyja nie tolki na zbor infarmacyi, ale i na ŭpłyŭ, i na źniasileńnie aparata jeŭrapiejskich kontrraźviedak. Adzin z abjektaŭ ich uvahi — biełarusy.
U razmovie z karespandentam vydańnia Rzeczpospolita Marek Śvierčak (Marek Świerczek) zhadvaje, što ŭ časy Savieckaha Sajuza śpiecsłužby stvarali šyrokija sietki małakaštoŭnych ahientaŭ. Metaj byŭ nie stolki zbor infarmacyi, kolki stvareńnie takich umoŭ, kab kontrraźviedka praciŭnika nie mahła narmalna pracavać. Zachodnija śpiecsłužby musili šukać sotni drobnych špijonaŭ, tym časam źnižajučy svaje šancy złavić dobra zakanśpiravanych topavych ahientaŭ.
Tak, u mižvajennaj Polščy štohod aryštoŭvali sotni ludziej, źviazanych z savieckimi śpiecsłužbami, jakija, adnak, nie mieli i nie mahli mieć dostupu da sakretaŭ. U toj ža čas Maskva niezaŭvažna mieła stratehična važnuju ahienturu ŭ polskim Ministerstvie zamiežnych spraŭ, jakaja ŭpłyvała na palityčnyja rašeńni i pryviała da katastrofy 1939-ha.
Padpałkoŭnik Śvierčak adznačaje, što sučasnaja Rasija — heta nie Saviecki Sajuz. Jana nie maje ni savieckich resursaŭ, ni aparata tatalnaha kantrolu. Mahčymaści FSB i SZR składajuć tolki nievialiki pracent taho, čym vałodała KDB, i kantralavać miljony ludziej, jakija štohod vyjazdžajuć z krainy, im prosta niemahčyma.
Rasijanie chočuć uziać kolkaściu
Tym nie mienš sučasnaja rasijskaja raźviedka vykarystoŭvaje tak zvanuju proksi-ahienturu (ahientaŭ dla karotkaterminovych, časta prostych zadač) dla dasiahnieńnia toj ža mety — pierahruzki kontrraźviedki praciŭnika.
«Možna vykazać hipotezu, što masavaje vykarystańnie proksi-ahientury moža patencyjna słužyć dla adciahnieńnia ŭvahi kontrraźviedak ad sapraŭdy važnych apieracyj», — tłumačyć Śvierčak.
Jak tłumačyć ekśpiert, kontrraźviedka abaviazanaja reahavać na «adnarazovych ahientaŭ», što robiać fota infrastruktury abo vykonvajuć drobnyja zadańni. Takim čynam śpiecsłužby hublajuć čas i resursy.
Śvierčak pryvodzić prykład susiedniaj Ukrainy. U 2014 hodzie pierad pačatkam vajny na Danbasie SBU atrymlivała sotni falšyvych paviedamleńniaŭ pra zakładzienyja bomby i dyviersii. Heta całkam paralizoŭvała pracu ŭkrainskich śpiecsłužbaŭ.
Taja ž schiema paŭtaryłasia ŭ 2022-m: u Kijevie nibyta dziejničali «600 dyviersijnych hrup», bolšaść ź jakich nie viedała ničoha pra sapraŭdnyja apieracyi. Usio heta pavinna było adciahnuć uvahu ad realnaj mety — praniknieńnia ahienta Kuliniča ŭ niepasrednaje atačeńnie tahačasnaha kiraŭnika SBU Ivana Bakanava.
Ekśpiert śćviardžaje, što dziejańni rasijskich słužbaŭ u pryncypie nie mianiajucca bolš za sto hadoŭ, choć i madyfikujuć ich, bo źjaŭlajucca novyja technałohii.
Navat u XXI stahodździ jany vykarystoŭvajuć «viarboŭku pad falšyvym ściaham» — kali ahient vydaje siabie, naprykład, za pradstaŭnika ZŠA abo Vialikabrytanii. Akramia hetaha, jany mohuć naŭmysna «padstavić» svajho mienš kaštoŭnaha ahienta, kab prykryć inšaha.
Ci imknucca rasijanie pranikać u struktury biełaruskaj apazicyi?
Adkazvajučy na heta pytańnie, ekśpiert zhadaŭ staruju rasijskuju techniku, viadomuju jašče z XIX stahodździa, — stvareńnie tak zvanych «fasadnych» arhanizacyj. Naprykład, padčas paŭstańnia 1863 hoda carskija struktury arhanizavali fiktyŭny Nacyjanalny ŭrad, jaki nibyta zaklikaŭ paŭstancaŭ praciahvać baraćbu. Nasamreč heta była pastka: kali ludzi adhukalisia, ich imiony fiksavalisia, i ŭłady ich aryštoŭvali.
U XXI stahodździ stvaryć falšyvuju arhanizacyju abo pryvieści pad kantrol najaŭnuju — značna lahčej, čym sto hadoŭ tamu.
«Kapitał nie maje nacyjanalnaści, — padkreślivaje Śvierčak. — Možna biez prablem zasnavać fond, kampaniju, bank abo ŚMI i vykarystoŭvać ich u jakaści prykryćcia dla raźviedvalnaj dziejnaści».
Rasija, pavodle jaho, užo rabiła heta ŭ Zachodniaj Jeŭropie — u FRH i Aŭstryi rasijskija struktury kuplali firmy, jakija potym vykarystoŭvalisia dla apieracyj pad prykryćciom.
«Kali havaryć pra arhanizacyi biełaruskaj apazicyi, treba nahadać, što biełaruski KDB u pryncypie źjaŭlajecca ekspazituraj rasijskaj FSB. Łohika dziejańniaŭ Rasii, a taksama histaryčnaja anałohija, pakazvaje, što rasijskija słužby mohuć stvarać fasadnyja apazicyjnyja arhanizacyi abo ich intensiŭna infiltravać ahientami», — ličyć Śvierčak.
Jon nahadvaje, što takija schiemy dobra viadomyja z historyi: u mižvajenny pieryjad amal usie arhanizacyi «biełych» rasijskich emihrantaŭ byli pranizanyja ahienturaj AHPU — u kiraŭnictvach vajskovych sajuzaŭ i partyj siadzieli ludzi, što pracavali na Maskvu.
«Biełarusy vydatna viedajuć, što rasijanie infiltrujuć biełaruskuju apazicyju. Pytańnie ŭ tym: jak my možam dapamahčy emihrantam u abaronie pierad KDB?», — praciahvaje Śvierčak i zhadvaje:
«Sumnym sihnałam była historyja, jakaja mieła miesca niadaŭna ŭ Varšavie, kali biełaruskaja apazicyja arhanizavała navučańnie, pryśviečanaje praduchileńniu sprob infiltracyi z boku biełaruskaha KDB. Padčas hetaha navučańnia na manitory źjaviŭsia pałkoŭnik KDB Kanstancin Byčak, samo ž mierapryjemstva było arhanizavana i apłačana KDB».
Ekśpiert padkreślivaje, što «heta stałasia tut i ciapier, u nas pad bokam. Heta značyć, što tyja śpiecsłužby majuć vialikija apieratyŭnyja mahčymaści i nie bajacca pryciahvać da siabie ŭvahu polskaj kontrraźviedki».
«Ale taksama treba padkreślić rašučaść biełaruskaj apazicyi, bo ŭ joj šmat ludziej sapraŭdy idejnych, jakija dla KDB sapraŭdy ćviordyja areški», — zaŭvažaje Śvierčak.
KDB i FSB spakušajuć emihrantaŭ
Śvierčak padkreślivaje, što najbolš schilnymi da viarboŭki rasijskimi śpiecsłužbami na terytoryi Polščy źjaŭlajucca ŭkraincy i biełarusy, jakija žyvuć u składanym materyjalnym stanoviščy.
Jak i ŭ časy II Rečy Paspalitaj, kali ahienty AHPU vierbavali biedniakoŭ pamiežža. Heta byŭ tanny sposab hienieravańnia proksi-ahientury, jaki nie patrabavaŭ ni vydatkaŭ, ni śpiecyjalizavanych kadraŭ.
Ciapier, adznačaje Śvierčak, viarboŭka ažyćciaŭlajecca praz Telegram. U maładych ukraincaŭ, jakija nie majuć hrošaj, možna lohka vyklikać cikavaść, prapanavaŭšy simvaličny zarobak — niekalki dziasiatkaŭ dalaraŭ za fota abo karotkaje zadańnie.
«Takich ludziej nie treba navučać, jany nie pavinny viedać polskuju movu. Jany prosta vykanali zadaču — i byli «spalenyja». (…) Heta čysta prahmatyčny padychod z boku rasijan: hrošy i lohkaść dostupu», — tłumačyć Śvierčak.
Prablema, pavodle jaho, u tym, što Polšča nie maje poŭnaha razumieńnia składu ŭkrainskaj mihracyi. Nieviadoma, jakaja jaje častka — ruskamoŭnaja, maje rodnych u Rasii i spažyvaje rasijskuju prapahandu. Mienavita hetaja hrupa zbolšaha i padpadaje pad upłyŭ rasijskaj raźviedki.
Raznastajnyja pryjomy KDB i FSB
KDB i FSB praciahvajuć vierbavać ludziej pad falšyvymi lehiendami, vydajučy siabie za pradstaŭnikoŭ zachodnich śpiecsłužbaŭ. Jość i historyi inšaha typu: niadaŭna byŭ vykryty ispanski psieŭdažurnalist Pabła Hansales, jaki nasamreč byŭ rasijskim ahientam.
«Kolki jašče takich ludziej pracuje ŭ fondach, miedyja, siarod aktyvistaŭ — my nie viedajem», — kaža Śvierčak.
Ekśpiert kanstatuje, što ŭmovy sučasnaha polietničnaha i šmatmoŭnaha hramadstva, dzie ludzi svabodna pieramiaščajucca praź miežy, stvarajuć dla varožaj raźviedki ciapličnyja ŭmovy. Kontrraźviedka ŭžo nie moža z takoj lohkaściu, jak raniej, typizavać tak zvanyja zony ryzyki.
«Zdavałasia b, maładyja ŭkraincy, jakija pierajechali ŭ Polšču, uciakajučy ad bambiožak, abo rasčaravanyja režymam Łukašenki biełarusy, pavinny byli b być tearetyčna apošnimi, na kaho mohuć raźličvać rasijskija śpiecsłužby. Tym časam usio pakazvaje na toje, što hetyja hrupy padatnyja na viarboŭku i heta hrupa vysokaj kontrraźviedvalnaj ryzyki», —
kaža Śvierčak i zaŭvažaje, što rasijanie «sprytna hulajuć na ŭsich palityčnych, relihijna-śvietapohladnych roźnicach, na palityčnaj palaryzacyi», i tamu hrupy ryzyki isnujuć i ŭ inšych asiarodździach.
Śvierčak papiaredžvaje, što ŭ Polščy isnuje tendencyja ŭsprymać rasijan jak niazhrabnych varvaraŭ, jakija dziejničajuć prymityŭna. Ale heta nie tak, ličyć jon.
«Heta ludzi, jakija spałučajuć słavianskuju chitraść z manholskaj biaźlitasnaściu, što, na žal, daje niemałuju efiektyŭnaść». Jany staviać na abiedźvie nahi u dźviuchpartyjnaj sistemie, jakaja sfarmavałasia ŭ Polščy, kab harantavać svoj upłyŭ niezaležna ad taho, chto pryjdzie da ŭłady».
Kamientary
AB čym bazar
Vašuju kruhaśvietku nie vyratujuć nijakija zakaznyja artykyłu, nijakija botafermy i nijakija nakrutki padabajek.
Prajekt amioba zdoch.
I jašče chapaje navat tych, naprykład babaryk, jakija adkryta hałasiać prarasiejskija łozunhi.