Aleś Sapieha adšukaŭ u Łondanie ŭnikalnyja FOTY i listy Mahdaleny Radzivił
6 studzienia 1945 hoda ŭ šviejcarskim Fryburhu pajšła z žyćcia viadomaja biełaruskaja miecenatka Mahdalena Radzivił. Sioleta napiaredadni hetaj daty Aleś Sapieha, lidar supolnaści biełarusaŭ Šviejcaryi, adpraviŭsia ŭ Łondan, kab adšukać aryhinały pierapisak kniahini i zabytyja za časam zdymki.
«U nas z kiraŭnikom biełaruskaj dypłamatyčnaj misii ŭ Šviejcaryi była ideja zrabić fotavystavu, pryśviečanuju Maryi Mahdalenie Radzivił, — raspaviadaje Aleś Sapieha. — Mnie raniej siabar Anatol Michnaviec prezientavaŭ knihu Alaksandra Nadsana pra Mahdalenu «Kniahinia Radzivił i sprava adradžeńnia Unii ŭ Biełarusi». Pačaŭ čytać i daviedaŭsia, što listy, jakija ja tak maryŭ znajści, jość u archivach biblijateki imia Franciška Skaryny ŭ Łondanie. Ja pazvaniŭ biełaruskamu śviataru Siarhieju Stasieviču, jaki tam ciapier znachodzicca, i zapytaŭsia, ci sapraŭdy ŭ archivach jość materyjały pa Mahdalenie, jaje listavańni? Jon skazaŭ, što niešta dakładna jość, ale što mienavita — nie viedaje, treba hladzieć. Tady ja spytaŭ: «Kali pryjedu, vy mnie pakažacie archivy? Dazvolicie ŭ ich siadzieć?» Na što ajciec Stasievič adkazaŭ: «Kaniečnie, pryjazdžaj. Dazvolim zrabić kopii i, moža, damo niejkija aryhinały dla vystavy».
Praź niekalki dzion Aleś Sapieha ŭžo byŭ tam. Dva dni jon prasiadzieŭ u archivach: vyšukvaŭ infarmacyju pra Mahdalenu, čytaŭ jaje listavańni, jakich apynułasia davoli bahata.
«Ja, kaniečnie, namahaŭsia znajści listy, u jakich Mahdalena piša pa-biełarusku, ale pa-biełarusku jana tolki razmaŭlała, pisała ž pa-polsku. Voś kali jany z mužam, kniaziem Mikałajem Radziviłam, pierajechali z Łondana ŭ Kuchcičy, to tam užo ŭsio spravavodstva pa jaje zahadzie viałosia pa-biełarusku, — praciahvaje Aleś. — U Łondanie ja taksama schadziŭ u carkvu na vulicy Pikadzili, dzie Mahdalena i Mikałaj pabralisia šlubam. Jana była adčynienaja, ale ŭnutry nikoha nie było. Dačakaŭsia Imšy, a paśla ŭžo padyšoŭ da śviatara, skazaŭ jamu, što zajmajusia spravami kniahini Radzivił, a jana tut pabrałasia šlubam. Śviatar staŭ šukać šlubnyja zapisy, ale, na žal, samy pieršy, što tam zachoŭvajecca, za 1927 hod. Mahdalena ž vyjšła zamuž u 1906 hodzie. Ale śviatar daŭ kantakty nacyjanalnaha archiva, kab ja šukaŭ tam».
Sfatahrafavaŭ Aleś i budynak hatela, dzie maładyja śviatkavali viasielle, heta za niekalki kiłamietraŭ ad carkvy.
Usie sabranyja za pajezdku materyjały Aleś užo apracavaŭ i advioz u biełaruskuju ambasadu ŭ Biernie. Zastajecca tolki aformić fotazdymki dy dakumienty ŭ ramki i vyznačycca ź miescam dla vystavy ŭ budynku ambasady. Miarkujecca, što vystava zapracuje ŭ studzieni i budzie pastajannaj.
A ŭ lutym pavinna prajści pierapachavańnie prachu Mahdaleny Radzivił u kaściole ŭ Minsku.
Čytajcie taksama:
Piać pryčyn, čamu biełarusy pavinny hanarycca miecenatkaj Mahdalenaj Radzivił
Ciapier čytajuć
Jak vypadkovaje znajomstva ŭ hiej-kłubie skončyłasia hučnym zabojstvam. Novyja detali pa spravie biełarusa, jaki 25 hadoŭ tamu zarezaŭ pradziusara ŭ Maskvie44
Kamientary