Zbory byli vyviezieny ŭ 1944 hodzie, kab nie dać razrabavać ich balšavikam, i ŭvieś hety čas zachoŭvalisia ŭ zamku ŭ Aŭstryi, jaki dahetul naležyć adnamu z najbahaciejšych niamieckich rodaŭ.
Karciny ŭ aŭstryjskim zamku znajšli naščadki šlachieckich rodaŭ Maciej Radzivił i Michał Sabanski. Jany pryvieźli ŭ Polšču piatnaccać partretaŭ mahnataŭ — častku kalekcyi Alfreda Patockaha, vyviezienaj u 1944 hodzie z pałaca ŭ Łańcucie, piša vydańnie «Rzeczpospolita» ŭ dadatku «Rzecz o Historii».
Znojdzienyja pałotny akazalisia kopijami XIX stahodździa z pałaca Patockich u Tulčynie (ciapier Ukraina) — aryhinały hetych tvoraŭ nie zachavalisia, tamu ciapier jany majuć asablivuju kaštoŭnaść. Častka takich samych kopij zachoŭvajecca i ŭ pałacy ŭ Vilanovie. Siarod pryviezienych karcin jość partrety Patockich. Trynaccać ź ich fondy «Try Truby» i imia Fieliksa Sabanskaha pieradaduć u muziej u Łańcucie, dzie pałotny viernucca na svajo histaryčnaje miesca — u tak zvany Bieły kalidor. Praŭda, jak adznačaje Maciej Radzivił, niekatoryja pracy patrabujuć restaŭracyi.
Jašče dva partrety Radziviłaŭ — Karala Stanisłava Radziviła, prazvanaha «Panie Kachanku», i kardynała Juryja Radziviła, biskupa krakaŭskaha, vykananyja fłarentyjskim žyvapiscam Džuzepe Paryni (dakładny aŭtar nieviadomy, imia rekanstrujavanaje pa nadpisu «…pe Parr…» na adnym z partretaŭ Juryja Radziviła. — NN), trapili ŭ pałac Radziviłaŭ u Niaboravie, filii Nacyjanalnaha muzieja ŭ Varšavie.
Hetyja partrety źjaŭlajucca kopijami bolš rańnich partretaŭ ź Niaśviža, zroblenymi dla pałaca Radziviłaŭ u Bierlinie ŭ siaredzinie XIX stahodździa. Potym jany trapili ŭ Łańcut jak padarunak da viasiella Alžbiety z Radziviłaŭ, dački niaśvižskaha i kleckaha ardynata Antonija Vilhielma Radziviła, i Ramana Patockaha, baćkoŭ Alfreda Patockaha.
Viartańnie stała mahčymym dziakujučy pryvatnym namahańniam biez udziełu dziaržavy, a sami pałotny byli vykupleny za simvaličnuju sumu.
Jak partrety trapili ŭ Aŭstryju
Ardynat Alfred Patocki mieŭ dobryja adnosiny ź niemcami, heta vynikała, miž inšym, z taho, što jahonaja maci Alžbieta z Radziviłaŭ pachodziła ź bierlinskaj linii Radziviłaŭ i, adpaviedna, mieła šmat znajomych u Hiermanii. U mižvajenny pieryjad u Łańcucie byvali niemcy, a taksama haściŭ hiercah Kiencki z žonkaj i karol Rumynii. Padčas vajny jon mieŭ dobryja adnosiny ź niamieckimi aficerami, jakija bavili čas u jaho pałacy, ale heta dazvalała jamu, miž inšym, dapamahać miascovym jaŭrejam.
Viasnoj 1944 hoda Alfred Patocki vyrašyŭ evakuiravać svaje zbory z Łańcuta, apasajučysia, što jany buduć razrabavanyja nastupajučaj Čyrvonaj Armii. Jon atrymaŭ dazvoł ad niemcaŭ na zabieśpiačeńnie i vyvaz radavoj majomaści. Jaho pahruzili prykładna ŭ 700 draŭlanych skryniaŭ. Patockamu ŭdałosia atrymać ad niemcaŭ vahonny sastaŭ, na jaki pahruzili hetaje bahaćcie. Pieravažnaja častka kalekcyi pakinuła Łańcut pamiž majem i lipieniem 1944 hoda.
Patocki advioz skryni spačatku ŭ Vienu. Patocki pieradaŭ nazvanyja partrety transpartnaj kampanii Gebrüder Weiss, jakaja mieła schoviščy ŭ aŭstryjskim Fieldkirchu. Zatym karciny pieravieźli ŭ pałac rodu Valdburh-Cajl u Hoenems, jaki pustavaŭ paśla vajny. Siudy ž zvozili častku svajoj kalekcyi inšyja polskija arystakraty Lanckaronskija, čakajučy, što tam jany by buduć u biaśpiecy ad bambardzirovak.
Pałac rodu Valdburh-Cajl u Hoenems, na miažy Aŭstryi ź niejtralnaj Šviejcaryjaj, padavaŭsia ŭ čas vajny samym biaśpiečnym miescam dla zachoŭvańnia kalekcyj. Fota: Wikimedia Commons
Na žal, u 1947 hodzie pałac zhareŭ i ŭ pažary, pavodle acenak, było stračana kala 120 mastackich tvoraŭ, ale častka acaleła.
Praź niejki čas pradstaŭniki rodu Valdburh-Cajl, uładalniki pałaca, vyrašyli jaho adramantavać i znoŭ pasialicca ŭ hetaj staradaŭniaj siamiejnaj rezidencyi. Jany źviarnulisia da Alfreda Patockaha, kab jon zabraŭ karciny, ale adkazu nie było. Jon taksama nie apłačvaŭ vydatki na zachoŭvańnie tvoraŭ, tamu jany pierajšli va ŭłasnaść rodu Valdburh-Cajl, adnaho z najbahaciejšych na siońnia niamieckich rodaŭ.
Šlach da Limy
Inšyja abjekty z kalekcyi Patockich trapili da znajomaha im Lichtenštejnskaha domu, jaki dahetul kiruje kniastvam Lichtenštejn. Dalej jany prajšli šlach praz Šviejcaryju, Francyju ŭ Braziliju i Pieru.
Paśla śmierci ardynata ŭ 1958‑m u Francyi kalekcyjaj apiekavałasia jahonaja žonka Izidora Patockaja z rodu Narkievičaŭ-Jodkaŭ. Zatym jana trapiła da plamieńnika Alfreda Patockaha — Stanisłava Patockaha, jaki žyŭ u Limie, stalicy Pieru.
U vyniku finansavych prablem častka kalekcyi była addadzienaja ŭ zakład. Jana była adšukanaja ŭ pryvatnym domie i vykuplena ŭ 2018 hodzie Maciejem Radziviłam i Michałam Sabanskim za kala 180 tysiač złotych. 20 nabytych tvoraŭ trapili ŭ Łańcut i Niaboraŭ. Siarod ich — karaleŭskija i arystakratyčnyja partrety, u tym liku pradstaŭnikoŭ rodaŭ Radziviłaŭ, Patockich, Čartaryjskich i Lubamirskich, a taksama sakralny žyvapis, partrety vybitnych postaciej minułaha i niekalki redkich artefaktaŭ.
«Naša Niva» — bastyjon biełaruščyny
PADTRYMAĆU Paryžy znajšli karcinu Rubiensa, jakaja ličyłasia źnikłaj
Pradajuć kalekcyju, kanfiskavanuju ŭ Babaryki. A što stała z tvorami, jakija kanfiskoŭvali nacysty?
U Arhiencinie siamiejnaja para viarnuła karcinu, skradzienuju nacystami. Choć i nie chacieła hetaha rabić
«Šedeŭry Maleviča» z-pad matraca piensijanierki. Kurjoz u śviecie mastactva
Kamientary