Harald Pinter

Na movie bombaŭ

Ja chvareŭ na rak i ŭ pačat- ku hodu pieranios surjoz- nuju aperacyju. Sama aperacyja i jaje vyniki stali dla mianie kašmaram; ja adčuŭ siabie płyŭcom, jakoha zaciahvaje na dno hłyboki, zmročny, biaźmiežny akijan. Ciešusia tym, što nie patanuŭ, što jašče žyvy. Adnak, pieramohšy ciemru ŭnutry siabie, ja trapiŭ u inšy, usioabdymny kašmar — u atmasferu amerykanskaj histeryi, nievuctva, vajaŭničaj fanaberyi. Samaja mahutnaja nacyja, jakuju viedała čałaviectva, apałčyłasia ciapier na ŭvieś bieły śviet.

«Chto nia z nami, toj suprać nas», — pramoviŭ prezydent Buš-małodšy. Jon dadaŭ: «My nie dazvolim, kab ŭ ruki najhoršych lideraŭ śvietu trapili najhoršyja vidy zbroi». Słušna, dziadźka Buš. Zirni ŭ lustra — ubačyš jakraz taho lidera, jakoha mieŭ na ŭvazie.

Ciapier Ameryka razhortvaje najbolš daskanałyja systemy «zbroi masavaha źniščeńnia», hatovaja skarystać ich tam, dzie ličyć patrebnym. Jana ŭzbrojenaja lepš, čym usie astatnija krainy, razam uziatyja. Ameryka vyjšła ź mižnarodnych pahadnieńniaŭ ab bijalahičnaj i chimičnaj zbroi, admoviłasia puścić inspektaraŭ na ŭłasnyja zavody, dzie kujecca taja zbroja. Razychodžańni pamiž publičnymi zajavami amerykancaŭ i dziejańniami amerykanskaha ŭradu nabyli amal kamičny charaktar.

Ameryka ličyć, što 3000 achviaraŭ u Ńju-Jorku 11 vieraśnia — adzinyja achviary, što majuć značeńnie, bo heta ž svaje, amerykanskija mierćviaki! Astatnija mierćviaki — nierealnyja, abstraktnyja, niecikavyja.

Nie čuvać zhadki pra 3000 śmierciaŭ u Aŭhanistanie. Zabyty sotni tysiač irackich dziaciej, pazbaŭlenych lekaŭ praz amerykanskija i brytanskija sankcyi, — dziaciej, jakija pamierli. Nichto nia kaža, što ŭranavyja adkidy, užytyja amerykancami padčas vajny ŭ Zalivie, žachliva ŭźniali ŭzrovień radyjacyi ŭ Iraku. Tam naradžajucca dzieci biez mazhoŭ, biez vačej, biez hienitalij.

Chto pamiataje pra 200 000 trupaŭ va Ŭschodnim Tymory (1975 hod)? Ludziej zabivaŭ indanezijski ŭrad, ale pa ŭkazcy i pry padtrymcy Złučanych Štataŭ. Addadzieny zabyćciu 500 tysiač śmierciaŭ u Hvatemale, Čyli, Salvadory, Nikarahua, Uruhvai, Arhientynie i Haici, da jakich hetaksama spryčynilisia ZŠA. Užo nia zhadvajucca miljony śmierciaŭ u Vijetnamie, Łaosie i Kambodžy. Badaj nia zhadvajecca bieznadziejnaje zmahańnie palestynskaha narodu, jakoje tak chvaluje śviet.

Adnak nia ŭsim daspadoby pierakručvańnie padziej ciapierašniaha času i pierapisvańnie historyi. Ludzi nie zabyvajuć. Nie zabyvajuć ni śmierć svaich siabroŭ, ni katavańni dy niaviečańni, pryhniot i prynižeńnie, ni teraryzm zvyšdziaržaŭ. Ludzi nia tolki pomniać, a jašče i dajuć adłup. Žachi Ńju-Jorku byli pradkazalnyja i niepaźbiežnyja. Havorka išła ab raspłacie za pastajannyja i systematyčnyja prajavy dziaržaŭnaha teraryzmu z boku Ameryki — na praciahu doŭhich hadoŭ, va ŭsich častkach śvietu.

U Vialikabrytanii publiku ciapier papiaredžvajuć, kab jana była «pilnaja», hatovaja da mažlivych terarystyčnych aktaŭ, ale papiaredžańni hučać absurdna. I jak ža treba razumieć tuju publičnuju pilnaść? Usie pavinny chadzić, zachutaŭšysia ŭ šaliki, kab raptam nie hłynuć atrutnaha hazu?

Ataki terarystaŭ całkam imaviernyja, i jany buduć vynikam brydkaha, haniebnaha pabiahušnictva našaha premjer-ministra pierad Amerykaj. Zdajecca, niadaŭna ŭ londanskim metro było praduchilena raspyleńnie atrutnaha hazu terarystami. Adnak u nastupny raz ataka moža stacca paśpiachovaj. Tysiačy školnikaŭ štodzień jeździać u metro — kali jany zahinuć u vyniku teraktu, uvieś ciažar adkaznaści laža na plečy premjer-ministra. Niama čaho kazać, što sam jon nie karystajecca pasłuhami londanskaha metro.

Plan vajny suprać Iraku — faktyčna plan naŭmysnaha zabojstva tysiač mirnych ludziej pad markaj vyzvaleńnia ich ad dyktatury. Ameryka i Vialikabrytanija pradaŭžajuć svaju honku, što pryviadzie tolki da eskalacyi hvałtu va ŭsim śviecie i ŭrešcie da katastrofy. Adnak vidavočna, što Ameryka źniemahaje ad žadańnia napaści na Irak. Miarkuju, što napad budzie — nia tolki tamu, što Amerycy karcić zachapić kantrol nad irackaj naftaj, a jašče i tamu, što ciapierašniaja amerykanskaja administracyja — heta kryvažernaja dzikaja žyviolina. Bomby — jaje adzinaja mova. My viedajem, što mnohija amerykancy žachajucca pavodzinam ułasnaha ŭradu, ale, tym nia mienš, zastajucca biezdapamožnymi.

Kali eŭrapiejcam nia stanie salidarnaści, hłuzdu, śmiełaści i voli dziela adkazu na vyklik, kinuty amerykanskimi ŭładami, dla charaktarystyki Eŭropy vydatna padyduć słovy Alaksandra Hiercena: «My nie daktary. My — chvaroba».

Uryvak z pramovy Haralda Pintera z nahody atrymańnia hanarovaj stupieni ŭ Turynskim universytecie. 13 śniežnia 2002 h.

∎

Apošnija hady Pinter piša najbolš publicystyku. Adny zachaplajucca joju, druhija źjedliva krytykujuć. «Kali Pinter tak nia lubić Zachadu, čaho ž jon sam žyvie ŭ krainie Błera, a nie pierajedzie ŭ Iran ci Irak?» — napisaŭ na forumie, dzie abmiarkoŭvałasia pramova «Na movie bombaŭ» adzin z naviednikaŭ. Tady Sadam jašče panavaŭ, sabraŭšy na čarhovym referendumie 100 pracentaŭ hałasoŭ. «Svaboda vartaja lubych achviaraŭ. Svabody nie byvaje biez achviaraŭ. Kali b usie byli Pinterami, svaboda nia mieła b šancaŭ», — napisaŭ druhi. «Kali Turcyju, Japoniju i posthitleraŭ

skuju Niamieččynu zahaniali ŭ demakratyju, heta taksama było baluča. Zatoje ŭ vyniku zbudavalisia bolš spraviadlivyja hramadztvy», — napisaŭ treci. «Pinter łaje zachodniuju cyvilizacyju. Ale chiba nia hetaja cyvilizacyja stavić čałavieka pa-nad usio? Kali Pintera vylečyli ad raku, dyk heta dziakujučy zachodniaj cyvilizacyi, jakaja raźviła takuju medycynu», — piša čaćvierty. «U Ameryki svaje intaresy, u albancaŭ ci kurdaŭ svaje. Kali jany supadajuć, padziakuj Ałahu. Nia treba miašać usio da kupy», — adreahavaŭ niechta z Pryštyny. «Demakratyja pavinna być z kułakami. Inakš takija Łukašenki ci Chusejny ŭrešcie źjaduć zachodni śviet, jak Hitler chacieŭ źjeści», — jašče adno mierkavańnie.

Piśmieńnik — heta nia toje, što dyplamaty. Piśmieńnik — jon dla taho, kab prymušać ludziej dumać.

• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0
• 0