Pa biełaruskich resursach raźlacielisia cytaty z aptymistyčnaha intervju brytanskaha historyka Normana Devisa dla Onet.pl pra Rasiju, jakuju toj nazvaŭ «kalekaj z jadziernaj zbrojaj». Taksama Devis pradkazaŭ bunt u Kalinihradskaj vobłaści. Cikava, čamu, zadajecca pytańniem Aleś Kirkievič na Budzma.org.
Norman Devis — pavažany brytanski historyk ź vializnym śpisam publikacyj pa-anhielsku i pa-polsku. Jak kazali ŭ časy Chałodnaj vajny — «śpiec pa Uschodniaj Jeŭropie». Devis na miažy 1960-1970-ch płanavaŭ vučycca ŭ Maskvie, ale nie atrymaŭ vizy. Tamu — abraŭ Krakaŭ i polskuju tematyku. Mahčyma, kali b z vučoby ŭ Maskvie niešta vyjšła, to i vysnovy ŭ intervju byli b inšyja…
«Na fonie Ejfielevoj bašni s toboju siełfi zaje***m»
Voś cytata prafiesara:
«Na moj pohlad, u Kalininhradzie adbudziecca bunt suprać Rasii. Miascovyja žychary stamilisia ad ciapierašniaj situacyi. Jany znachodziacca ŭ asiarodździ krain z našmat lepšym uzroŭniem žyćcia».
Ale jakija vysnovy robić čałaviek, što bačyć pobač lepšy ŭzrovień žyćcia? Rasijanin u pieradvajennyja časy moh abjeździć uvieś śviet. Nie tolki kalininhradziec. Dy nie tolki abjeździć. Pažyć, nabyć nieruchomaść, uładkavać dziaciej na vučobu. Ci — samomu stać ułaśnikam, skažam, niamieckaha pašparta.
Dla hetaha nie treba było być Sałaŭjovym ci mieniedžaram «Hazprama». Heta nie pryvilej dla abranych, a zvykłaja reč: «Na fonie Ejfielevoj bašni s toboju siełfi zaje***m». Abo voźmiem rasijan Łatvii. Dyk im naohuł nie treba było nikudy jechać: vakoł Jeŭropa, kali łaska!
A što ŭ vyniku? Kałony aŭtamabilaŭ z Z-simvolikaj u Niamieččynie na padtrymku rasijskaj ahresii. Pra rasijskamoŭnuju mienšaść u Łatvii, Litvie, Estonii, mabyć, nie treba tłumačyć — tam svaja atmaśfiera. Pavodziny rasijskich turystaŭ u Ispanii, Šviejcaryi, Francyi daŭno stali aniekdotami.
Pryhožaje žyćcio i dabrabyt pobač, kaniešnie, vyklikajuć emocyi. Ale jakija? Zajzdraść, złość, prahu «revanšu». Blizkaść cyvilizacyi nie robić varvara cyvilizavanym. Heta pravakuje žadańnie zabrać ci źniščyć, kali nie možaš vyvieźci z saboj: «Nie dostavajsia žie ty nikomu!»
Adzin zusim niemałady čałaviek, jaki zaśpieŭ Kionihśbierh u ruinach u 1945-m, raspaviadaŭ, što normaj dla savieckaha žaŭniera byŭ nie tolki rabunak, ale i źniščeńnie. Absalutna biespadstaŭnaje. Damoŭ, mebli, pradmietaŭ pobytu. Naprykład, puścić aŭtamatnuju čarhu pa bufiecie z posudam u pustoj kvatery. Čamu? «Potomu čto!..» Bo ŭnutranaje adčuvańnie svajoj inšaści — niaścierpnaje.
«Łoż», «Fiejk», «Nie vsie tak odnoznačno»
A voś jašče adna cytata prafiesara Devisa — pra rolu ŚMI:
«Žychary Kalininhrada značna lepš infarmavanyja pra toje, što adbyvajecca ŭ śviecie, u paraŭnańni z rasijanami, jakija žyvuć dzieści ŭ hłybincy Sibiry. U Kalininhradzie ludzi bačać, što adbyvajecca ŭ susiedniaj Litvie, jak žyvuć u Polščy».
Znoŭ ža, ci hetaja infarmavanaść vyrašaje? Uzhadajcie Rasiju 1990-ch ci navat u rannija pucinskija hady. Nie było ŚMI, jakija pisali praŭdu pra Čačniu? Byli. Nie było horaŭ infarmacyi pra papiarednija 70 hod kamunizmu? Kolki chočaš. Nichto nie kazaŭ u efirach pra zachop NTV i zhortvańnie demakratyi?.. Kryčali ž!
Jak akazałasia, heta «opium dla nikoha». Bo nie ŚMI vyznačajuć chadu dumak i sposab žyćcia čałavieka. A sposab žyćcia vyznačaje, jakija ŚMI jon čytaje. Hladzicie, jakaja štuka: kožny darosły čałaviek užo maje pazicyju pa klučavych pytańniach. A infarmacyjnyja patoki my abirajem štodnia tolki dla taho, kab jašče raz paćvierdzić užo najaŭnuju ŭ hałavie karcinu śvietu.
Čytajem nie dla taho, kab adkryć Amieryku, a pa iniercyi. Kab nakarmić adpaviednyja doli mozhu. Infarmacyja — heta bazavy racyjon, ź jakim ty daŭnym-daŭno zvyksia.
Voś situacyja. Prychodziš stomleny z pracy, a tabie zamiest pielmieniaŭ na talercy padajuć cykadaŭ u kisła-sałodkim sousie. Ty budzieš heta jeści?.. Kaniešnie, nie. Tamu na lubuju navinu, jakaja nie ŭkładajecca ŭ tvaju karcinu śvietu, možna skazać: «Fiejk», «Nie vsie tak odnoznačno», «Istina posieriedinie». A ranicaj — znoŭ na pracu.
«Vdruh eti fašisty jeŝie čo-nibud́ zanykali?..»
U Kalininhradzie mnie paščaściła pabyvać usiaho adzin raz. Školnikam. U siaredzinie nulavych. Mianie ŭraziła atmaśfiera žyćcia na ruinach vialikaj cyvilizacyi.
Kažuć, u niekatorych rajonach na Rejnie svajoj novaj kieramiki nie vyrablali ažno da VII-VIII stahodździaŭ n. e. Bo — karystalisia staroj, rymskaj. Voś niešta padobnaje i tam, u Kalininhradzie: damy, infrastruktura, pradmiety pobytu — usio ad papiarednikaŭ, jakija «zahadkava źnikli».
Nu i viečny pošuk pa padvałach, na paddaškach, pad padłohaj: «Vdruh eti fašisty jeŝie čo-nibud́ zanykali?..» Kali ŭsio budzie znojdziena i vykarystana — možna ruchacca dalej. Jak u pustyni. Ad kałodzieža da kałodzieža.
Voś hetaha cyvilizacyjnaha momantu, na maju dumku, šanoŭny Norman Devis tak i nie zrazumieŭ. Mahčyma tamu, što šmat hod zajmaŭsia ŭsio ž polskaj, a nie rasijskaj historyjaj. A heta — zusim roznyja suśviety.
Viadomy historyk pradkazvaje kitajska-rasijski kanflikt i bunt u Kalininhradzie
Rasijski apazicyjanier Jašyn raskazaŭ, čamu nie choča raspadu Rasii i jak dumaje pracavać ź biełaruskimi palitykami — repartaž
Čamadan — vakzał — Rasija! Adkul hetaja fraza?
Kraŭcoŭ: Kazać «chočacca, kab Rasija raspałasia»… Dla mianie heta hučyć dziŭna
Ciapier čytajuć
Čamadanava raskazała, što kateharyčna nielha abmiarkoŭvać na kuchniach6
Čamadanava raskazała, što kateharyčna nielha abmiarkoŭvać na kuchniach
«Ludzi, budźcie pilnyja! U takoj situacyi moža apynucca kožny žychar ES!» Hramadzianin Litvy, asudžany ŭ Biełarusi da 13 hadoŭ za «špijanaž», pieradaŭ list z kałonii3939
Kamientary
Tožie pomniu svoj vizit v Kalininhrad, simvołom kotoroho javlajetsia sovietskij niedostroj v samom cientrie horoda na miestie staroho horoda i krieposti, kotoryj uničtožili kommunisty. Potom chotieli tam postroiť očieriednuju panielku, no sojuz kanuł, a pri Jelcinie-putinie zanimaliś čiem uhodno, vojnami, vorovstvom milliardov, no tolko nie horodami. Žiełaju čtoby pośle raspada Rośsii, Kienihśbierh opiať viernułsia v Hiermaniju. Niemcy by užie davno vsie tam vosstanovili i krieposť, i unikalnyje fortifikacii i kanały, i doma s ułočkami.