Культура33

«Толькі ў Крычаве майстры ляпілі канька без ножак і падобнага да шахматнай фігуркі». Крычаўскую свісцёлку ўнеслі ў спіс гісторыка-культурных каштоўнасцяў

Істота з галавой каня і тулавам качкі — менавіта так выглядае цацка-свісцёлка «крычаўскі конік», якая даўно стала брэндам Крычава і сімвалам рэгіянальнага фестывалю «Крычаўскі конік». А сёлета самабытны архаічны выраб Магілёўскага Падняпроўя атрымаў статус гісторыка-культурнай каштоўнасці і быў уключаны ў дзяржаўны спіс каштоўнасцяў Беларусі, піша «Звязда».

Адрадзіў майстэрства і тэхналогію вырабу гліняных народных цацак-свісцёлак Магілёўскага Падняпроўя ў Магілёве і Крычаве Вячаслаў Якавенка, народны майстар Беларусі. Больш за 20 гадоў дапамагае яму ў гэтым Любоў Яшчанка, член Беларускага саюза майстроў народнай творчасці.

Менавіта з іх лёгкіх і творчых рук у Крычаве гадоў з пяць таму выйшаў выдатны фестываль, дзе свае ўменні ў працы з глінай дэманструюць як дарослыя майстры, так і шматлікія навучэнцы творчай пары. 

«Падняпроўская цацка-свісцёлка — ручны выраб з гліны, прызначаны для атрымання свісту, розных гукаў і выканання мелодый. На іх можна імітаваць спевы птушак, гукі жывёл і звяроў, — расказвае і паказвае свае творы народны майстар. — У старажытнасці арэал распаўсюджвання падняпроўскай глінянай цацкі — тэрыторыя Верхняга Падняпроўя, на якой жылі плямёны мілаградскай, юхнаўскай і дняпроўска-дзвінскай археалагічных культур.

Толькі ў Крычаве майстры ляпілі такую форму канька, якую вы бачыце: без ножак і падобнага да шахматнай фігуркі. У гэтым яго адметнасць і вядомасць далёка за межамі Беларусі».

Сённяшнія канькі жывуць і нараджаюцца ў магілёўскай студыі «Чароўная гліна», якой кіруе Любоў Яшчанка, і крычаўскай узорнай студыі дэкаратыўна-прыкладнога мастацтва «Свісцёлка» пры раённым цэнтры культуры пад кіраўніцтвам Вячаслава Якавенкі.

Цацка зграбная, невялікая, без вострых выступаў, дробязяў, яна добра кладзецца ў руку і з ёю лёгка абыходзіцца. Але ж толькі на Магілёўскім Падняпроўі існавалі наступныя формы і вобразы, яны не сустракаюцца больш нідзе. Гэта качка-конь (птушка-конь), крычаўскі конь, вершнік на качцы, вершнік на качцы-кані, конь-певень, сава, расказала Любоў Яшчанка:

«Часцей за ўсё ў творчасці і ў цацках выкарыстоўваецца тое, што найбольш цэніцца. А ў гаспадарцы гэта быў перш за ўсё конь. Ён і зямлю арэ, і грузы перавозіць, без яго як без рук. Перад канём даўней людзі схіляліся, і цяперашняя дзятва, як зачараваная, на яго пазірае. Гэта асаблівая жывёла. А крычаўскі качка-конь — істота асаблівая. Яна спалучае ў сабе сакральную сілу качкі — сімвала ночы і мацярынства, якая ахоўвала чалавека ў цемры, і каня — сімвала сонца, любові і ўрадлівасці, якая засцерагала гаспадара ў светлы час.

Падняпроўская цацка адрозніваецца ад іншых спосабам лепкі. Яна робіцца з цэлага кавалка гліны пластычным спосабам (з першапачатковай формы выцягваюцца ногі, галава, хвост, вушы). Паасобку могуць прымацоўвацца рогі і вершнік, які сядзіць на качцы-кані.

Цацка вылучаецца адной характэрнай вялікай дэталлю, якая адразу звяртае на сябе ўвагу. Напрыклад,

вялікія вушы ў каня, грэбень у каня-пеўня ці адна галава і шыя, як у крычаўскага каня (такі вобраз дае падставу лічыць гэтую цацку, бадай што, самай архаічнай і звязанай з культам каня і качкі).

Падняпроўскія цацкі вырабляліся ў тэхніцы тэракоты, глазуравання (паліву часцей зялёнага колеру), чарнення і гартавання (абпальвання). Вячаслаў Якавенка адзначае каля 20 функцый падняпроўскай глінянай цацкі-свісцёлкі, частка з якіх засталася ў мінулым, але большасць існуе і ў сучаснасці. Гэта рытуальна-культавая, абрадавая, лекавая, гульнявая функцыі. Цацка можа быць таксама абярэгам, сувенірам, музычным інструментам, упрыгажэннем інтэр'ера, елачнай цацкай.

Каментары3

  • Питон
    22.05.2023
    скоро внесут в экстремистский список.. каконйить белоэкстремист или белорадикал посвистит - запишут что призывал к санкциями и в фоне оскорблял колхозника номер один, а орудие преступления конфискуют
  • Быхаў
    22.05.2023
    Край Радзімічаў
  • BAmbang
    22.05.2023
    Berita bagus :D Berita bagus Berita bagus Berita bagus

Цяпер чытаюць

Праз дзевяць месяцаў пасля вызвалення памёр палітвязень Валерый Богдан7

Праз дзевяць месяцаў пасля вызвалення памёр палітвязень Валерый Богдан

Усе навіны →
Усе навіны

Шрайбман: Цяперашнія канфлікты ў апазіцыі ўжо мала каго цікавяць11

Работнікі МНС выратавалі на пажары сабаку і ката, а потым зрабілі ім штучнае дыханне

Валанцёр «Вясны» Чапюк расказаў, як яго затрымаў ГУБАЗіК адразу на выхадзе з калоніі і як дапытвалі пра Міколу Дзядка2

14-гадовая Віка адмовіла ў сэксе — і гэта стала прычынай панажоўшчыны, у якой загінулі чацвёра падлеткаў у Байкальску9

На бетонным заводзе ў Гомелі загінуў кіроўца цэментавоза

«Тыдзень у Бразіліі, дзе цябе абрабуюць, або два тыдні ў бяспечнай Беларусі». Па што замежнікі едуць у нашу краіну5

Украіна атакавала тэхнапарк і завод па вытворчасці беспілотнікаў у Падмаскоўі1

Беларусь пераносіць вучэнні «Захад-2025» з заходніх межаў углыб краіны18

У назвах станцый метро на выхадах з падземкі зніклі некаторыя літары1

больш чытаных навін
больш лайканых навін

Праз дзевяць месяцаў пасля вызвалення памёр палітвязень Валерый Богдан7

Праз дзевяць месяцаў пасля вызвалення памёр палітвязень Валерый Богдан

Галоўнае
Усе навіны →

Заўвага:

 

 

 

 

Закрыць Паведаміць