Знакамітую крывую царкву ў Кажан-Гарадку рамантуюць сайдынгам і шлакаблокамі ФОТЫ
На 200-гадовым храме ў Лунінецкім раёне разабралі адзін з нахіленых купалоў. Але тое, як вядзецца рэстаўрацыя царквы, выклікае шмат пытанняў. «Наша Ніва» звярнулася да спецыяліста, які патлумачыў, ці дапушчальна тое, што адбываецца на помніку архітэктуры.
Змены ў выглядзе царквы выпадкова заўважыў тэлеграм-канал «Спадчына».
Цяпер у царквы адсутнічае цэнтральны шмат'ярусны купал. Зруб, на якім ён стаяў, ашалёўваюць не традыцыйнай драўлянай шалёўкай, а ярка-сінім сайдынгам. Драўляныя сцены месцамі рамантуюць шлакаблокамі.
Свята-Мікалаеўская царква ў Кажан-Гарадку — драўляны храм, пабудаваны ў 1814—1818 гадах. Сёння яна мае статус гісторыка-культурнай каштоўнасці рэспубліканскага значэння. На думку гісторыкаў архітэктуры, Кажан-Гарадоцкая царква вылучаецца з шэрагу крыжова-цэнтрычных пяцізрубавых храмаў сваімі пяццю барочнымі вярхамі, хоць у час яе будаўніцтва ў прафесійнай архітэктуры ўжо панаваў стыль класіцызм.
Абывацелям храм больш вядомы сваімі нахіленымі вярхамі — нахіл некаторых частак дасягаў да 20 градусаў — што рабіла яго сілуэт яшчэ больш яскравым і запамінальным. Менавіта каб выправіць гэтую небяспечную крывізну, і быў задуманы рамонт храма.
Мяркуючы па старонцы прыходу, работы на Свята-Мікалаеўскай царкве, абазначаныя як рэстаўрацыя, пачаліся ў снежні 2023 года за кошт добраахвотных ахвяраванняў вернікаў. Тады былі заменены ніжнія, струхлелыя вянцы зруба і заліты новы падмурак. Улетку 2024 года быў разабраны цэнтральны купал, а на цяперашніх фота не бачна ўжо і шатровага даху.
Антырэстаўрацыя?
Мы звярнуліся да спецыяліста ў рэстаўрацыі з просьбай пракаментаваць сітуацыю.
На яго думку, работы на храме не варта ўспрымаць як нейкую аказаную грамадству ласку, за якую мы мусім дзякаваць прыходу, бо даглядаць і захоўваць святыню — гэта абавязак, які ўзяў на сябе ўладальнік.
Што тычыцца цэнтральнага купала, то, па словах суразмоўцы, гэта класіка антырэстаўрацыі драўляных храмаў з прымяненнем сайдынгу. Разабраны ж быў не толькі купал, але і шацёр, на якім ён стаў. Спецыяліст сумняваецца, што іх форму змогуць дакладна паўтарыць.
«Тут будзе страта не толькі формы, але і аўтэнтычнасці канструкцыі. Мы не ведаем, ці была зроблена нейкая фотафіксацыя, інвентарызацыя элементаў, каб можна было сабраць усё назад, якое там было дрэва — двухсотгадовае ці замененае ў час папярэдніх рамонтаў».
Спецыяліст згаджаецца, што тое, што падмурак зрабілі маналітным, замянілі старыя камяні на бетон — гэта паўбяды. Тэарэтычна такі падыход на помніках можа быць, але ў ідэале варта было б пакідаць бутавы падмурак.
Шлакаблокі для зруба
Куды больш пытанняў выклікае тое, як рамантуюць драўляны зруб храма — старыя струхлелыя бярвенні проста замянілі на шлакаблокі. Пры тым у некаторых месцах не толькі замянілі ніжні вянец, але і выклалі блокі на вышыню на паўтара метраў.
Па словах спецыяліста, праз розны матэрыял сцяна будзе па-рознаму прамярзаць, будзе ўтварацца вільгаць і цвіль, якія яшчэ больш нашкодзяць помніку.
Выправіць гэта можна толькі ўцяпленнем халодных шлакаблокаў звонку, але гэта немагчыма без змянення архітэктуры фасадаў.
«Гэта трэш. На помніку 2-й катэгорыі, я лічу, гэта недапушчальна. У нас багата лесу. Гэта не ўнікальная тэхналогія — выняць струхлелае бервяно ці выразаць кавалак, паддамкраціць будынак і ўставіць на гэтае месца новае. Мужыкі ў вёсках паўсюль так хаты рамантуюць, гэта не Васілеўскую ў космас запусціць. Нармальная рэстаўрацыйная тэхналогія і аўтэнтычны матэрыял».
«Тут няма ніякай праблемы, ёсць майстры, ёсць цэлы музей драўлянага дойлідства ў Строчыцах, ёсць тая ж няшчасная «Белрэстаўрацыя». Папы маглі б па сваіх запытацца, як правільна рэстаўраваць такі храм — у тых жа Жыровічах зараз рэстаўруецца драўляная Георгіеўская царква».
Яшчэ адна праблема — інтэр'еры. Рэстаўратар таксама звярнуў увагу на тое, што гэта адзін з нешматлікіх храмаў, які захаваў першапачатковыя элементы інтэр'ераў, у тым ліку старыя, яшчэ ўніяцкія бакавыя алтары, а цяпер, мяркуючы па фота, усё ўнутранае аздабленне дэмантавалі, засталіся толькі рэшткі цэнтральнага алтара.
«Застаецца спадзявацца, што ўсё гэта вернуць назад пасля рамонту, хоць я, шчыра, у гэтым сумняваюся».
Усё ведалі – і нічога не рабілі?
Хутчэй за ўсё, мясцовыя ўлады, на які ўскладзены кантроль за выкананнем заканадаўства на такіх помніках, у курсе таго, што на царкве даўно і з размахам вядуцца будаўнічыя работы — тут працуюць мужыкі ў спяцоўках (відаць, задзейнічаны трэсты) і падганяюць тэхніку з немалым вынасам стралы пад 30 м.
«Два гады работы вядуцца — а мы толькі цяпер пра іх даведаліся, дый тое выпадкова. Гэта гаворыць пра ўзровень аховы спадчыны ў краіне, пра тое, як у нас працуе нагляд.
Спадзяюся, што гэтыя рашэнні Міністэрства культуры не ўзгадняла, бо інакш можна заканчваць з рэстаўрацыяй у краіне».
«Наша Нiва» — бастыён беларушчыны
ПАДТРЫМАЦЬ
Каментары
Няма дык не псуй.
Бярвенні замяніць грошай няма?
Каб сапсаваць помнік грошы знайшліся.
Праблемы ў галаве.